Ustęp - obraz Rosji i Petersburga
Ustęp to niesceniczny fragment dzieła, mający charakter poematu. W części "Droga do Rosji" narrator opisuje trudy podróży przez ośnieżoną, opustoszałą krainę. Mieszkańcy są ukazani jako zahartowani, silni ludzie, przypominający dzikie zwierzęta, całkowicie zależni od łaski cara.
"Przedmieścia stolicy" i "Petersburg" przedstawiają miasto jako bezmyślne kopiowanie zachodnich wzorów. Architektura rosyjska łączy wiele stylów, brakuje jej oryginalności. Sztuczne ruiny mają przypominać antyczne budowle - to metafora pasożytniczych dworzan, żyjących na łasce cara.
Symboliczny jest opis pomnika Piotra Wielkiego, zestawiony z posągiem Marka Aureliusza. Rzymski cesarz był łagodny dla poddanych, jedną ręką błogosławił, a drugą wstrzymywał konia - był blisko narodu. Car natomiast jest okrutny, jego koń tratuje ludzi, na co władca pozwala. Obserwujący tę scenę ambasadorowie państw europejskich milczą, co symbolizuje obojętność Zachodu wobec rosyjskiej tyranii.
Ciekawostka! Opisując pomnik Piotra Wielkiego, Mickiewicz nawiązuje do twórczości Aleksandra Puszkina, rosyjskiego poety, którego nazywa "wieszczem". To dowód na to, że polski wieszcz doceniał kulturę rosyjską, mimo krytyki carskiego systemu.