Powieść tendencyjna i mowa ezopowa

Powieść tendencyjna to charakterystyczny gatunek literacki epoki pozytywizmu. Wyróżnia się ona silnym dydaktyzmem i propagowaniem określonych idei oraz wzorców postępowania. Jednocześnie piętnuje zachowania niepożądane. Pisarze tworzyli te utwory pod z góry założoną tezę, którą starali się udowodnić poprzez fabułę i losy bohaterów.

Example: Przykładem powieści tendencyjnej jest "Marta" Elizy Orzeszkowej, która porusza problem emancypacji kobiet i ich trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej.

W okresie pozytywizmu, ze względu na cenzurę, pisarze często stosowali mowę ezopową.

Definition: Mowa ezopowa to zawoalowany sposób przekazywania treści do odbiorców, polegający na mówieniu o ważnych kwestiach w taki sposób, aby cenzor się nie domyślił prawdziwego znaczenia.

Powieść historyczna w pozytywizmie

Powieść historyczna - definicja i cechy to ważny gatunek literacki epoki pozytywizmu. Były to utwory pisane "ku pokrzepieniu serc", mające na celu dodawanie Polakom otuchy, wzmacnianie poczucia wspólnoty narodowej i dawanie nadziei na odzyskanie niepodległości.

Highlight: Do najważniejszych dzieł tego gatunku należą: "Krzyżacy", "Quo Vadis", Trylogia $składająca się z "Potopu", "Ogniem i mieczem", "Pana Wołodyjowskiego"$ Henryka Sienkiewicza oraz "Faraon" Bolesława Prusa.

Cechy powieści historycznej w punktach:

1. Dotyczy czasów wcześniejszych od tych, w których została napisana
2. Jest oparta na faktach historycznych
3. Pojawiają się w niej zarówno postacie historyczne, jak i fikcyjne
4. Autor stosuje stylizację języka i archaizmy
5. Odtworzona jest struktura społeczna epoki
6. Przedstawia realia i wiernie oddaje koloryt dawnej epoki
7. Autor korzysta ze źródeł historycznych podczas tworzenia fabuły

Example: "Faraon" Bolesława Prusa, choć osadzony w starożytnym Egipcie, mówi o uniwersalnych mechanizmach władzy, co czyni go nie tylko powieścią historyczną, ale i polityczną.

Cechy literatury pozytywistycznej

Literatura pozytywistyczna charakteryzowała się specyficznymi cechami, które odzwierciedlały ideały i dążenia epoki. Cechy literatury pozytywistycznej obejmowały:

1. Pełnienie funkcji poznawczych i wychowawczych - literatura dostarczała wiedzę o świecie, w którym żyli ludzie, uwrażliwiając jednocześnie na problemy i krzywdy ludzkie.
2. Naukowa analiza rzeczywistości - pisarze starali się przedstawiać świat w sposób obiektywny, opierając się na faktach i obserwacjach.
3. Ukazywanie prawdy o świecie - dążono do przedstawiania rzeczywistości takiej, jaka jest, bez upiększeń i idealizacji.
4. Przybliżanie procesów ekonomicznych i społecznych - literatura stała się narzędziem edukacji społeczeństwa w zakresie zachodzących przemian.
5. Propagowanie zmian społecznych - pisarze często angażowali się w promowanie postępowych idei i reform.
6. Zwalczanie przesądów - literatura miała przyczyniać się do oświecenia społeczeństwa i walki z zabobonami.
7. Zwrócenie się ku teraźniejszości i przyszłości - w przeciwieństwie do romantyzmu, pozytywizm skupiał się na aktualnych problemach i przyszłych rozwiązaniach.
8. Pochwała praktycznego działania - literatura promowała aktywną postawę wobec rzeczywistości i zachęcała do konkretnych działań na rzecz poprawy sytuacji społecznej.

Highlight: Pozytywizm literatura charakteryzowała się silnym zaangażowaniem społecznym i dążeniem do edukacji czytelników.

Example: Nowela "Janko Muzykant" Henryka Sienkiewicza jest przykładem utworu pozytywistycznego, który porusza problem nierówności społecznych i braku dostępu do edukacji wśród najuboższych warstw społeczeństwa.

Gatunki literackie pozytywizmu były zróżnicowane, ale dominowała proza, szczególnie powieść i nowela. Warto jednak pamiętać, że tworzono również poezję, której przedstawicielami byli między innymi Adam Asnyk i Maria Konopnicka.

Quote: "Epoka pozytywizmu notatka" mogłaby brzmieć: "Okres w literaturze polskiej charakteryzujący się realizmem, zaangażowaniem społecznym i dążeniem do postępu poprzez edukację i pracę organiczną."

Pisarze pozytywizmu w Europie to między innymi Honoriusz Balzac, Stendhal, Karol Dickens, Iwan Turgieniew, Emil Zola i Gustaw Flaubert. Ich twórczość miała ogromny wpływ na rozwój literatury realistycznej i naturalistycznej nie tylko w ich krajach, ale także w Polsce.

Główne nurty literackie pozytywizmu

Realizm epoka literacka to dominujący nurt w literaturze pozytywizmu. Powieść realistyczna dążyła do wiernego odwzorowania rzeczywistości, tworząc świat przedstawiony, który miał sprawiać wrażenie autentycznego. Do najważniejszych twórców tego nurtu należeli Honoriusz Balzac, autor cyklu "Komedia ludzka", Stendhal $"Czerwone i czarne"$, Karol Dickens $"Opowieść wigilijna"$ oraz Iwan Turgieniew $"Ojcowie i dzieci", "Anna Karenina", "Wojna i pokój"$.

Highlight: Powieści realistyczne stanowiły zwierciadło rzeczywistości, a pisarze kreowali świat przedstawiony tak, aby wydawał się autentyczny.

Obok realizmu rozwinął się nurt naturalistyczny, reprezentowany przez takich pisarzy jak Emil Zola $"Nana"$ i Gustaw Flaubert $"Pani Bovary"$. Powieść naturalistyczna wprowadziła innowacyjną technikę narracyjną - mowę pozornie zależną.

Definition: Mowa pozornie zależna to sposób przytaczania wypowiedzi postaci, polegający na zatarciu granicy między wypowiedzią narratora a słowami bohatera. Narrator przyjmuje punkt widzenia bohatera, a nawet sposób wypowiadania się charakterystyczny dla tej postaci.

Vocabulary: Naturalizm - nurt w literaturze dążący do jeszcze bardziej obiektywnego i szczegółowego przedstawienia rzeczywistości niż realizm, często skupiający się na brutalnych i nieprzyjemnych aspektach życia.