Powieść tendencyjna i mowa ezopowa
Powieść tendencyjna to charakterystyczny gatunek literacki epoki pozytywizmu. Wyróżnia się ona silnym dydaktyzmem i propagowaniem określonych idei oraz wzorców postępowania. Jednocześnie piętnuje zachowania niepożądane. Pisarze tworzyli te utwory pod z góry założoną tezę, którą starali się udowodnić poprzez fabułę i losy bohaterów.
Example: Przykładem powieści tendencyjnej jest "Marta" Elizy Orzeszkowej, która porusza problem emancypacji kobiet i ich trudnej sytuacji społeczno-ekonomicznej.
W okresie pozytywizmu, ze względu na cenzurę, pisarze często stosowali mowę ezopową.
Definition: Mowa ezopowa to zawoalowany sposób przekazywania treści do odbiorców, polegający na mówieniu o ważnych kwestiach w taki sposób, aby cenzor się nie domyślił prawdziwego znaczenia.
Powieść historyczna w pozytywizmie
Powieść historyczna - definicja i cechy to ważny gatunek literacki epoki pozytywizmu. Były to utwory pisane "ku pokrzepieniu serc", mające na celu dodawanie Polakom otuchy, wzmacnianie poczucia wspólnoty narodowej i dawanie nadziei na odzyskanie niepodległości.
Highlight: Do najważniejszych dzieł tego gatunku należą: "Krzyżacy", "Quo Vadis", Trylogia (składająca się z "Potopu", "Ogniem i mieczem", "Pana Wołodyjowskiego") Henryka Sienkiewicza oraz "Faraon" Bolesława Prusa.
Cechy powieści historycznej w punktach:
- Dotyczy czasów wcześniejszych od tych, w których została napisana
- Jest oparta na faktach historycznych
- Pojawiają się w niej zarówno postacie historyczne, jak i fikcyjne
- Autor stosuje stylizację języka i archaizmy
- Odtworzona jest struktura społeczna epoki
- Przedstawia realia i wiernie oddaje koloryt dawnej epoki
- Autor korzysta ze źródeł historycznych podczas tworzenia fabuły
Example: "Faraon" Bolesława Prusa, choć osadzony w starożytnym Egipcie, mówi o uniwersalnych mechanizmach władzy, co czyni go nie tylko powieścią historyczną, ale i polityczną.