Literatura wojny i okupacji notatka

Alternatywny zapis:

i pieśni religijnych Opozycję do twórczości powyższych stanowiła literatura pokolenia wojennego, zwanego pokoleniem Kolumbów. Należeli do niego poeci i pisarze urodzeni na początku lat 20. XX wieku, którzy w czasie wybuchu wojny wchodzili w dorosłość, np. Krzysztof Kamil Baczyński, Tadeusz Gajcy, Tadeusz Borowski. Byli oni studentami tajnego nauczania, żołnierzami AK i dodatkowo tworzyli poezję, która dawała im namiastkę wolności. Swoje wiersze drukowali w konspiracyjnych wydawnictwach. Rozwijała się również twórczość pamiętnikarska, w której brały udział m.in. znane pisarki międzywojnia Zofia Nałkowska oraz Maria Dąbrowska. Pamiętniki, wspomnienia, dzienniki i reportaże z tego okresu, tworzone na podstawie relacji i przeżyć świadków wydarzeń, pełne są okrucieństwa. Język charakteryzuje się prostotą oraz przezroczystością, gdyż tylko taki sposób mógł oddać tragedię, jaka się tam rozgrywała. Bardzo ważnymi dziełami tego okresu są świadectwa literackie zaliczane do literatury obozowej (lagrowej) i łagrowej. Powstawały one głównie po zakończeniu wojny. Ich problematyka dotyczy funkcjonowania hitlerowskich obozów koncentracyjnych i obozów zagłady oraz życia więźniów w łagrach, sowieckich obozach pracy. Ich autorzy, m.in. Tadeusz Borowski, Zofia Nałkowska, Leon Kruczkowski, Gustaw Herling-Grudziński oraz Kazimierz Moczarski, próbują znaleźć odpowiedzi na liczne pytania o granice człowieczeństwa oraz o źródło zła (unde malum). TEMATYKA UTWORÓW: wrzesień 1939 życie pod okupacją ● konspiracja, partyzantka ● zagłada Żydów ● hitlerowskie obozy sowieckie łagry, zsyłki na Wschód ● Polacy na frontach wojny ● podsumowanie doświadczeń wojennych ● ● MOTYWY POPULARNE W LITERATURZE OKRESU: ● spełniona apokalipsa ● cierpienie duchowe i fizyczne ● wojna ● ● Holokaust walka miłość bohaterska śmierć kat i ofiara ● upadek człowieka historia ● CECHY LITERATURY OKUPACYJNEJ: ● reaguje na bieżące wydarzenia przywołuje wzorzec tyrtejski ukazuje wojnę w konwencji katastroficznej ● przedstawia dylematy etyczne ● ukazuje rzeczywistość za pomocą symboliki onirycznej, wizji ● przybiera osobisty ton TYPY BOHATERÓW: • żołnierz-poeta ● bojownik podziemia ● więzień obozu ofiara Holokaustu ŻYCIE LITERACKIE I KULTURALNE W CZASIE OKUPACJI Wielu Polaków działało w konspiracji, pomimo restrykcji nadal powstawały liczne dzieła literackie, prowadzono działalność czasopiśmienniczą oraz edukację. Oficjalne życie kulturalne W czasie okupacji na ziemiach Generalnego Gubernatorstwa było ściśle kontrolowane przez Niemców, którzy skutecznie wykorzystywali propagandę i cenzurę. EDUKACJA I NAUKA Celem okupantów było wyniszczenie polskiej inteligencji i elit kulturalnych, aby łatwiej móc sterować państwem. Jednak w odpowiedzi polskie społeczeństwo prowadziło tajne nauczanie, tzw. tajne komplety. Były to lekcje prowadzone w niewielkich grupach w prywatnych domach na każdym stopniu nauczania, nadzorowane przez działającą od października 1939 r.. Tajną Organizację Nauczycielską. SZTUKA Mimo ciężkich warunków Polscy artyści nie przestali tworzyć. Najczęstszym motywem prac były doświadczenia wojenne. Do najbardziej wstrząsających dzieł należą: obraz Uchodźcy oraz cykl rysunków i obrazów Ghetto Felicjana Kowarskiego, rysunki Władysława Strzemińskiego, cykl Kamienie krzyczą Bronisława Linkego, cykl Rozstrzelanie Andrzeja Wróblewskiego oraz projekt do rzeźby Zdobycz wojenna Henryka Kuny. Powstawały także dzieła w ramach struktur państwa podziemnego m.in. ilustracje do antyniemieckich pism satyrycznych (np. karykatury Hitlera). Sztuka powstawała również w ekstremalnych warunkach życia obozowego. Xawery Dunikowski namalował portrety współwięźniów, reżyser Leon Schiller prowadził działalność teatralną, a oficerowie-architekci snuli plany odbudowy zrujnowanej stolicy. Ich działalność stanowiła zaprzeczenie znanego łacińskiego przysłowia W czasie wojny milkną Muzy. Trwała również walka o ratowanie polskiego dorobku kulturalnego przez zniszczeniami wojennymi i kradzieżą okupantów. TEATR Oprócz oficjalnej działalności teatralnej, kontrolowanej przez Niemcy, istniał także podziemny ruch teatralny. Powstał m.in. Teatr Rapsodyczny Mieczysława Kotlarczyka oraz tajny Teatr Niezależny Tadeusza Kantora, który dał początek stworzonemu po wojnie teatrowi Cricot 2. UTWORY POWSTAŁE W CZASIE WOJNY I OKUPACJI 1) Pokolenie - Krzysztof Kamil Baczyński podmiot wypowiada się w imieniu młodych ludzi należących do pokolenia Kolumbów, utożsamia się z nimi i jest jednym z nich • pojawiają się odniesienia do natury, przedstawiono na zasadzie kontrastu jej piękno i obfitość, a z drugiej strony okrucieństwo wojny ukazane na jej tle • arkadyjska wizja natury zmienia się w apokalipsę, ludzi wypełnia strach, cierpienie i nienawiść, wyzwalają się w nich najgorsze instynkty motywy: pokolenia, natury, walki, rzeczywistości wojennej, destrukcyjnej działalności człowieka 2) Wczorajszemu - Tadeusz Gajcy wiersz przedstawia kontrast między teraźniejszością a przeszłością ● podmiot rozmyśla nad rolą poezji w czasie II wojny światowej, zwraca się do "wczorajszego człowieka" i pełen nostalgii wspomina stare czasy motywy: poezji, wojny, apokalipsy, kontrastu między teraźniejszością a przeszłością 3) Święty - Jan Józef Szczepański 4) Elegia... [o chłopcu polskim] -Krzysztof Kamil Baczyński ● esej opisujący heroiczny czyn ojca Maksymiliana Kolbe, który oddał swoje życie za innego więźnia (Franciszka Gajowniczka) w niemieckim obozie zagłady Auschwitz Birkenau podczas II wojny światowej podmiot to osoba, która jest obserwatorem, widzi poświęcenie, odwagę i trud walki chłopca za ojczyznę • podmiot może być utożsamiany z rodzicem (najprędzej matką), który z cierpieniem patrzy na walczącego syna; w szerszym odczytaniu podmiotem może być Polska, a synem- Polacy walczący w czasie II wojny światowej 5) ***[Niebo złote Ci otworzę] - Krzysztof Kamil Baczyński ● "elegia" wskazuje na charakter utworu, adresat- walczący chłopiec prawdopodobnie już nie żyje, zmarł za ojczyznę motywy: walki, poświęcenia, cierpiącej matki, śmierci, wojny ● podmiotem jest zakochany mężczyzna, który w pięknych słowach zwraca się do ukochanej, składa jej wspaniałe obietnice i zapewnia, że jest w stanie zrobić dla niej wszystko wojna burzy świat kochanków, nie pozwala im normalnie żyć ● ● mężczyzna cały czas ma w głowie obraz okrucieństw wojny, którego nie jest w stanie się pozbyć; obiecuje ukochanej wiele, ale tylko pod warunkiem, że ona najpierw zatrze mu widok strasznych doświadczeń wojennych w utworze można dostrzec kontekst biograficzny- opisywaną kobietą może być żona autora Barbara ● motyw: miłości, wojny, doświadczeń 6) Proszę Państwa do gazu-Tadeusz Borowski ● opowiadanie przedstawia rozładowywanie transportu Sosnowiec - Będzin, w którym narrator Tadek brał bezpośredni udział ● praca w magazynie Kanada robi duże wrażenie na bohaterze, codziennie spotyka wiele ludzi idących na śmierć, z niektórymi nawet rozmawia, nie stać go jednak na współczucie, ważniejsze są dla niego jego własne odczucia podczas pracy tytuł ma charakter ironiczny - brzmi jak zaproszenie, którego jednak celem jest pozbawienie adresata życia 7) Ludzie, którzy szli - Tadeusz Borowski ● akcja opowiadania toczy się w ciągu ostatniego lata w obozie Auschwitz-Birkenau • tytuł można rozpatrywać na wiele sposobów pierwszym jest nawiązanie do motywu drogi- jako symbolu przemiany i rozwoju, co w kontekście utworu ma charakter ironiczny, gdyż opisywani ludzie mieli tylko jedną drogę-musieli się podporząd kować lub czekała ich natychmiastowa śmierć; drugim odczytaniem może być potraktowanie ludzi jako tłumu, zmierzającego na pewną śmierć problematyka dotyczy życia codziennego więźniów w obozie, ukazuje ich pracę, rozrywki, rzeczywistość • występuje opis procesu zlagrowania, któremu uległ Tadek- jego jedynym celem stało się przetrwanie, przestał być wrażliwy na cudzą krzywdę 8) Medaliony - Przy torze kolejowym - Zofia Nałkowska tekst opowiada o historii młodego małżeństwa, które próbowało uciec z transportu kolejowego, niestety podczas próby ucieczki mężczyzna został zastrzelony, a kobietę postrzelono w nogę utwór skłania do refleksji na temat zachowania ludzi i uśpienia ich ludzkich instynktów w obawie o swoje własne bezpieczeństwo i życie 9) Zdążyć przed Panem Bogiem - Hanna Krall 10) Inny świat - Gustaw Herling-Grudziński ●