"Makbet" jako przykład dramatu szekspirowskiego

"Makbet" stanowi doskonały przykład dramatu szekspirowskiego, który w znaczący sposób odchodzi od konwencji tragedii antycznej. Najważniejsze cechy tego nowatorskiego podejścia do dramatu obejmują:

1. Złamanie zasady decorum - Szekspir miesza elementy właściwe dla tragedii z elementami komedii. W "Makbecie" fragmenty wzniosłe sąsiadują z rubasznymi, a ludowość przeplata się z nawiązaniami do mitologii greckiej.
2. Epatowanie okrucieństwem - W przeciwieństwie do tragedii antycznej, gdzie krwawe sceny relacjonowano, w "Makbecie" widz jest bezpośrednim świadkiem brutalnych wydarzeń.
3. Brak zasady trzech jedności - Akcja rozgrywa się w różnych miejscach Szkocji i Anglii, trwa dłużej niż dobę, a główne wątki przeplatają się z epizodami pobocznymi.
4. Psychologizm - Szekspir ukazuje psychologiczną motywację bohaterów, a nie metafizyczną. Zło w "Makbecie" nie przychodzi z zewnątrz, ale wynika z ewolucji charakteru głównego bohatera.

Definition: Psychologizm w literaturze to tendencja do szczegółowego analizowania i przedstawiania stanów psychicznych bohaterów, ich motywacji i procesów myślowych.

5. Wprowadzenie scen zbiorowych i postaci z ludu - W przeciwieństwie do tragedii antycznej, gdzie na scenie mogło przebywać jednocześnie najwyżej trzech aktorów, a bohaterowie byli wyłącznie wysoko urodzeni.
6. Brak chóru - Widz sam obserwuje akcję i wyciąga wnioski, bez pośrednictwa chóru komentującego wydarzenia.
7. Elementy fantastyczne - Szekspir łączy świat realny z nadprzyrodzonym, wprowadzając wiedźmy, duchy i zjawy.
8. Budowanie nastroju grozy i tajemniczości - Wiele scen rozgrywa się nocą, na odludziu lub w ponurych zamkach, a zachowanie bohaterów często graniczy z szaleństwem.
9. Wykorzystanie przyrody do budowania nastroju - Burze, wiatr i błyskawice odzwierciedlają stan emocjonalny bohaterów, co było nieobecne w dramacie antycznym.

Quote: "To życie tylko cieniem jest przelotnym, / Nędznym aktorem, co przez swą godzinę / Na scenie świata pawi się i puszy, / I milknie potem; to opowiadana / Z krzykiem i furią powieść przez idiotę, / Nic nie znacząca" - te słowa Makbeta ilustrują motyw theatrum mundi, czyli świata jako teatru, gdzie człowiek jest aktorem lub marionetką.

Bohaterowie i problematyka "Makbeta"

"Makbet" Williama Szekspira prezentuje galerię złożonych postaci, których losy splatają się w tragiczną opowieść o żądzy władzy i jej destrukcyjnych konsekwencjach. Główni bohaterowie dramatu to:

1. Makbet - początkowo szlachetny i wierny poddany króla Dunkana, dowódca wojsk szkockich. Przepowiednia wiedźm rozbudza w nim ambicję i pragnienie władzy, co prowadzi go do serii zbrodni i ostatecznego upadku.

Highlight: Makbet jest przykładem postaci dynamicznej, której charakter ulega dramatycznej transformacji pod wpływem ambicji i zewnętrznych nacisków.

2. Lady Makbet - ambitna żona Makbeta, która manipuluje mężem, tłumiąc jego opory moralne i namawiając do zbrodni. To ona obmyśla plan zamordowania króla. Ostatecznie, dręczona wyrzutami sumienia, popada w obłęd i popełnia samobójstwo.
3. Dunkan - dobry i sprawiedliwy król Szkocji, zamordowany przez Makbeta.
4. Malkolm i Donalbein - synowie Dunkana, którzy uciekają za granicę po śmierci ojca. Malkolm ostatecznie zostaje królem po śmierci Makbeta.
5. Banko - przyjaciel Makbeta, który zachowuje rozsądek i nie ufa wiedźmom. Jego podejrzenia wobec Makbeta prowadzą do jego śmierci.
6. Makduf - lord szkocki, stronnik Dunkana. To on, zgodnie z ostatnią przepowiednią, może zgładzić Makbeta, ponieważ urodził się przez cesarskie cięcie.

Problematyka "Makbeta" koncentruje się wokół kilku kluczowych tematów:

1. Studium zbrodni - Szekspir ukazuje mechanizm zbrodni i jej konsekwencje. Makbet, początkowo szlachetny rycerz, pod wpływem nadmiernej ambicji i żądzy władzy popełnia kolejne zbrodnie, stając się tyranem.
2. Człowiek między dobrem a złem - Dramat porusza kwestię wolnej woli i odpowiedzialności za własne czyny. Makbet, mimo wpływu wiedźm i Lady Makbet, sam podejmuje decyzje, które prowadzą go do klęski.

Example: Wewnętrzna walka Makbeta między ambicją a moralnością jest widoczna w jego monologach, gdzie rozważa konsekwencje swoich czynów.

3. Femme fatale - Lady Makbet jest przykładem kobiety fatalnej, która ma ogromny wpływ na losy męża i kieruje go na ścieżkę zbrodni.
4. Świat jako teatr - Motyw theatrum mundi pojawia się w słynnym monologu Makbeta, gdzie porównuje życie do krótkiego występu aktora na scenie świata.

"Makbet" Williama Szekspira pozostaje jednym z najbardziej poruszających i głębokich studiów ludzkiej natury w literaturze światowej, ukazując, jak pragnienie władzy może prowadzić do moralnego upadku i tragicznych konsekwencji.

Geneza i struktura "Makbeta"

"Makbet" Williama Szekspira, najkrótsza tragedia tego wybitnego dramaturga, powstała na początku XVII wieku. Chociaż dokładna data napisania utworu pozostaje nieznana, wiemy, że jego premiera odbyła się po koronacji Jakuba Stuarta na króla Anglii w 1603 roku. Pierwsza udokumentowana wzmianka o inscenizacji w teatrze The Globe pochodzi z 1611 roku.

Szekspir, tworząc "Makbeta", zaczerpnął inspirację z "Kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii". Historia szkockiego władcy Makbeta z drugiej połowy XI wieku została przez dramaturga wzbogacona o nowe elementy, ale jednocześnie pozbawiona treści, które mogłyby urazić ówczesnego monarchę.

Highlight: "Makbet" to przykład dramatu szekspirowskiego, który zrywa z tradycją tragedii antycznej, wprowadzając innowacyjne rozwiązania dramaturgiczne.

Struktura "Makbeta" nawiązuje do konstrukcji tragedii greckiej, zachowując podział na pięć części. Jednakże, zamiast tradycyjnych stasimonów i epejsodiów, Szekspir wprowadza akty i sceny. Warto zauważyć, że autor zrezygnował z prologu i epilogu, a także z chóru, który był charakterystyczny dla tragedii antycznej.

Example: W przeciwieństwie do tragedii antycznej, w "Makbecie" występują sceny zbiorowe oraz postacie wywodzące się z ludu, co nadaje utworowi bardziej realistyczny charakter.

Czas i miejsce akcji w "Makbecie" stanowią wyraźne zerwanie z antyczną regułą trzech jedności. Akcja trwa dłużej niż 24 godziny, a jej dokładny czas nie jest ściśle określony - wydarzenia mogą rozgrywać się w XI wieku. Lokalizacje zmieniają się dynamicznie, przenosząc widza ze Szkocji do różnych miejsc, takich jak pusta okolica, rozstaje dróg, pałac w Forres, zamek Makbeta w Inverness, wrzosowiska, ciemna jaskinia, pałac królewski w Anglii czy zamek w Dunzynan.

Vocabulary: Zasada trzech jedności - reguła dramaturgiczna wywodząca się z poetyki Arystotelesa, zakładająca jedność czasu, miejsca i akcji w utworze dramatycznym.