Alternatywny zapis:

szatan kpi z wpajanego społeczeństwu ateizmu. Bułhakow obrazuje realia życia w Moskwie: w jednym mieszkaniu często musi żyć kilka rodzin, wiele osób nadużywa alkoholu, ludzie znikają w tajemniczych okolicznościach, zdrady małżeńskie są powszechne, donosy i łapownictwo również, raz po raz ktoś trafia do szpitala psychiatrycznego; szereg zdarzeń zdarzeń pokazuje upadek moralny społeczeństwa moskiewskiego. Typowo groteskowe jest ukazanie milicji niezdolnej do aresztowania kota. POWIEŚĆ W POWIEŚCI Mistrz pisze utwór o Poncjuszu Piłacie i jego spotkaniu z Jeszuą. Oba plany czasowe wyraźnie się na siebie nakładają, a dzieje się tak z powodu tajemniczej wizyty diabła Wolanda, który wraz ze swoją świtą przybywa do komunistycznej Moskwy. Jego pobyt w mieście ma miejsce pomiędzy środą a sobotą (a więc w czasie analogicznym do najważniejszych wydarzeń Wielkiego Tygodnia). Jeszua i Piłat Poncjusza Piłata poznajemy, gdy ma wydać skazujący wyrok na oskarżonego o podburzanie ludu do buntu i obrazę cesarskiego majestatu Jeszuę, nie znajduje jednak w nim winy. Nie może jednak sprzeciwić się woli Sanhedrynu, który pragnie by z czwórki oskarżonych uwolnić Bar-Rabbana. Trzykrotnie zadaje pytanie tłumowi zgromadzonemu przed jego siedzibą, jednak ludzie postanawiają uwolnić złoczyńcę, a nie niewinnego filozofa. Wydając wyrok Piłat cierpi wewnętrzne rozterki. Pisarz z Pisma Świętego zaczerpnął gest umycia rąk, symbolicznego zrzucenia z siebie odpowiedzialności i dręczących wyrzutów sumienia. Procurator to przedstawiciel panującej władzy, niepozbawiony jednak wrażliwości. Nie potrafi jednak aktywnie sprzeciwić się przed straceniem niewinnego człowieka. Po wykonaniu egzekucji dręczą go wyrzuty sumienia. Próbuje naprawić swą winę i nakazuje zabicie Judy, który dla pieniędzy wydał Jeszuę. SYTUACJA LITERATÓW W MOSKWIE - Związek Radziecki był szczególnie nieprzyjaznym krajem dla twórców, którzy narażali się władzy - za nieprawomyślne poglądy pisarze byli prześladowani i więzieni - a czasem nawet skazywani na śmierć - Michał Aleksandrowicz (Berlioz) nie dopuszcza możliwości istnienia świata duchowego, jest on prezesem związku zrzeszającego pisarzy piszących słuszne ideowo dzieła Iwan Bezdomny pisze tandetne, jednoznaczne ideowo poematy, nie jest on jednak zadowolony ze swoich dzieł, bo nie ma pewności czy Jezus istnieje Mistrz - tytułowy bohater nie dał się zniewolić ateistycznej doktrynie, stworzył pracę o prokuratorze Judei, Poncjuszu Piłacie i Jeszui. - - komisja cenzurująca ateistyczny kraj nie zezwoliła na druk książki - był on prześladowany przez aparat bezpieczeństwa kraju - spalił rękopis i trafił do szpitala psychiatrycznego - Moskwa nie jest miejscem, w którym pisarz ma możliwość na szczęśliwe życie - jedyne co pisarze mogli tworzyć, to 'literatura realizmu socjalistycznego' podporządkowana państwu - krytycy sumiennie wypełniali polecenia władz i tropili wszelką nieprawomyślność WĄTEK MIŁOSNY Wielką miłością Mistrza jest Małgorzata, kobieta zamężna. Opiekuje się nim, rezygnuje z wygodnego życia u boku kochającego ją męża, wysokiego urzędnika państwowego, robi to w imię uczucia. Miłości tych dwojga nie jest w stanie osłabić ani oddalenie (pobyt mężczyzny w szpitalu psychiatrycznym), ani też codzienne problemy.