"Koniec wieku XIX" - manifest dekadentyzmu

Wiersz "Koniec wieku XIX" Kazimierza Przerwy-Tetmajera to kluczowy tekst dla zrozumienia dekadentyzmu w literaturze Młodej Polski. Utwór przedstawia rozmowę podmiotu lirycznego z człowiekiem końca wieku, ukazując typowe dla dekadentyzmu postawy i nastroje.

Definition: Dekadentyzm - nurt w kulturze końca XIX wieku, charakteryzujący się pesymizmem, poczuciem schyłkowości i kryzysem wartości.

Główne cechy dekadentyzmu widoczne w wierszu:

• Pesymizm i zwątpienie w sens życia • Krytyka dotychczasowych wartości i postaw • Poczucie bezradności wobec losu • Niemożność znalezienia odpowiedzi na fundamentalne pytania egzystencjalne

Quote: "Cóż więc jest? Co zostało nam, co wszystko wiemy, / dla których żadna z dawnych wiar już nie wystarcza?"

Podmiot liryczny rozważa różne postawy wobec życia (ironia, wzgarda, rozpacz, walka, rezygnacja), ale żadna z nich nie przynosi ukojenia. Wiersz kończy się obrazem człowieka, który bezradnie zwiesza głowę, nie znajdując odpowiedzi na swoje rozterki.

Highlight: "Koniec wieku XIX" to jeden z najważniejszych przykładów dekadentyzmu w poezji młodopolskiej.

"Evviva l'arte!" - apoteoza sztuki jako ucieczki od dekadentyzmu

Wiersz "Evviva l'arte!" Kazimierza Przerwy-Tetmajera stanowi kontrast dla dekadenckiego pesymizmu, przedstawiając sztukę jako najwyższą wartość i ucieczkę od przygnębiającej rzeczywistości. Utwór ten jest kluczowy dla zrozumienia roli artysty w epoce Młodej Polski.

Definition: Apoteoza - uwielbienie, wyniesienie czegoś do rangi boskości.

Główne motywy wiersza:

• Przeciwstawienie artysty filistrowi (mieszczaninowi skupionemu na dobrach materialnych) • Sztuka jako najwyższa wartość, warta największych poświęceń • Artysta jako jednostka wyjątkowa, realizująca ważną misję społeczną • Duma i godność artysty mimo trudnych warunków życia

Quote: "Eviva l'arte! Duma naszym bogiem, / Sława nam słońcem, nam, królom bez ziemi!"

Wiersz przedstawia artystę jako postać szlachetną i bezinteresowną, gotową poświęcić się dla sztuki mimo biedy i niezrozumienia ze strony społeczeństwa. Sztuka jest ukazana jako jedyna wartość, która nadaje sens życiu w obliczu dekadenckiego zwątpienia.

Highlight: "Evviva l'arte!" to manifest artystyczny, ukazujący sztukę jako antidotum na dekadentyzm Młodej Polski.

"Melodia mgieł nocnych" - impresjonistyczny obraz natury

"Melodia mgieł nocnych" Kazimierza Przerwy-Tetmajera to sztandarowy przykład liryki młodopolskiej. Utwór przedstawia nocny, górski pejzaż, wykorzystując techniki impresjonistyczne do uchwycenia ulotności chwili i piękna natury.

Highlight: Wiersz jest doskonałym przykładem impresjonizmu w poezji młodopolskiej, ukazując ulotne wrażenia zmysłowe.

Poeta stosuje szereg środków stylistycznych, by oddać subtelność i melodyjność nocnego krajobrazu:

• Personifikacja mgieł, które "pląsają" i "wchłaniają" dźwięki natury • Synestezja, łącząca wrażenia różnych zmysłów • Onomatopeja, naśladująca dźwięki przyrody • Instrumentacja głoskowa, podkreślająca melodyjność wiersza

Vocabulary: Synestezja - środek stylistyczny polegający na łączeniu wrażeń odbieranych różnymi zmysłami.

Krajobraz przedstawiony w "Melodii mgieł nocnych" to nocna sceneria górska, pełna mgieł, gwiazd i księżycowego światła. Podmiot liryczny zachęca do cichego, delikatnego obcowania z naturą, by nie zakłócić jej spokoju.

Example: "Cicho, cicho, nie budźmy śpiącej wody w kotlinie, / Lekko z wiatrem pląsajmy po przestworów głębinie..."

Interpretacja "Melodii mgieł nocnych" wskazuje na głębokie zanurzenie podmiotu lirycznego w naturze, co stanowi kontrast dla dekadenckiego pesymizmu charakterystycznego dla epoki Młodej Polski.