Literatura polska obfituje w różnorodne motywy literackie, które stanowią fundament analizy dzieł na maturze i w szkole średniej.
Motyw nieszczęśliwej miłości pojawia się jako jeden z najważniejszych wątków w literaturze polskiej. W Balladynie Juliusza Słowackiego widzimy tragiczną historię Aliny i Balladyny, gdzie miłość do Kirkora prowadzi do zbrodni. Podobny motyw odnajdujemy w "Dziadach" cz. IV, gdzie Gustaw cierpi z powodu nieodwzajemnionego uczucia. Motyw zakazanej miłości w literaturze szczególnie wyraźnie przedstawiony jest w "Romeo i Julii" Szekspira, gdzie młodzi kochankowie muszą przeciwstawić się rodzinnym waśniom.
Patriotyzm w romantyzmie stanowi kolejny kluczowy motyw w polskiej literaturze. W "Dziadach" cz. III Mickiewicza, patriotyzm Konrada przejawia się w jego buncie przeciwko Bogu i pragnieniu wyzwolenia narodu. W okresie pozytywizmu patriotyzm przybiera inną formę - patriotyzm w pozytywiźmie koncentruje się na pracy organicznej i pracy u podstaw, co widać w nowelach Prusa czy Orzeszkowej. Różne oblicza patriotyzmu można dostrzec w utworach takich jak "Lalka" Prusa, gdzie bohaterowie reprezentują różne postawy wobec ojczyzny - od romantycznego zapału Rzeckiego po pragmatyzm Wokulskiego. Najważniejsze motywy literackie często łączą się ze sobą, tworząc złożone obrazy ludzkiego doświadczenia, co szczególnie widoczne jest w wielkich dziełach polskiego romantyzmu i pozytywizmu. Warto zauważyć, że te motywy nie straciły na aktualności i nadal znajdują odzwierciedlenie w kulturze współczesnej.
