Filozofia i sztuka epoki oświecenia

Oświecenie notatka krótka na temat filozofii i sztuki epoki:

Filozofia oświecenia charakteryzowała się kilkoma kluczowymi kierunkami:

1. Empiryzm - głosił, że człowiek rodzi się jako "tabula rasa" $czysta tablica$, a fundamentem poznania jest doświadczenie.
2. Filozofia krytyczna Kanta - twierdziła, że poznanie "rzeczy samej w sobie" jest niemożliwe.
3. Liberalizm - podkreślał, że prawa naturalne są podstawą moralności, a nietolerancja religijna jest sprzeczna z wiarą i prawem naturalnym.
4. Filozofia Rousseau - postulowała powrót do natury i krytykę cywilizacji.

W sztuce oświecenia dominowały dwa główne nurty:

1. Rokoko - charakteryzujące się motywami dworskimi, jasną, pastelową kompozycją i ozdobnymi detalami.
2. Klasycyzm - cechujący się symetrią, harmonią kompozycji i naśladowaniem wzorów antycznych.

Definition: Sentymentalizm - nurt w sztuce i literaturze oświecenia, charakteryzujący się ukazywaniem uczuciowości i pejzażu w sposób typowy dla literatury sentymentalnej.

Highlight: 3 cechy oświecenia w sztuce: racjonalizm, klasycyzm, sentymentalizm.

Literatura i teatr oświecenia w Polsce

Twórcy oświecenia w Polsce odegrali kluczową rolę w rozwoju literatury i teatru. Ważnym wydarzeniem było założenie Teatru Narodowego w 1765 roku przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Cechy literatury oświecenia to:

1. Dydaktyzm - idea "bawiąc, uczyć"
2. Propagowanie nowych idei i wzorów postępowania
3. Reformowanie społeczeństwa i państwa
4. Mecenat królewski
5. Obiady czwartkowe - spotkania intelektualistów

Główne nurty literatury oświeceniowej to:

1. Klasycyzm - odwoływanie się do wzorców antycznych, przestrzeganie reguły trzech jedności
2. Sentymentalizm - ukazywanie wewnętrznych przeżyć twórcy i uczuć innych ludzi, związek z naturą

Example: Najwybitniejsi przedstawiciele polskiego oświecenia: Ignacy Krasicki, Julian Ursyn Niemcewicz, Franciszek Zabłocki, Wojciech Bogusławski.

Highlight: Cechy literatury oświecenia krytyczna: racjonalizm, empiryzm, krytyka zabobonów i przesądów.

Wzorce osobowe i popularne motywy oświecenia

Oświecenie najważniejsze informacje dotyczące wzorców osobowych i popularnych motywów:

Wzorce osobowe:

1. Bohater oświecony - racjonalista, dobry obywatel, patriota, reformator
2. Bohater sentymentalny - wrażliwy, uczuciowy, melancholijny, zafascynowany naturą
3. Oświecony Sarmata - przywiązany do tradycji, ale otwarty na reformy

Antywzorce:

1. Żona modna - bezkrytycznie naśladująca zagraniczną modę, żyjąca ponad stan
2. Fircyk - powielający obce wzory, lekkomyślny, niepoważny

Popularne motywy:

1. Ojczyzna i patriotyzm - dobry obywatel gotowy poświęcić się dla ojczyzny
2. Utopia i podróż - wizja idealnego państwa opartego na sprawiedliwości społecznej
3. Miłość sentymentalna - perypetie sercowe na tle przyjaznej natury
4. Arkadia - tęsknota za rzeczywistością wolną od konfliktów, bliska więź człowieka z naturą

Highlight: Cechy literatury oświecenia propagująca nowe idee wzorce: dydaktyzm, racjonalizm, krytycyzm, patriotyzm.

Vocabulary: Arkadia - w literaturze oświeceniowej symbol idealnej krainy, gdzie człowiek żyje w harmonii z naturą.

Ramy czasowe i pojęcia epoki oświecenia

Początek oświecenia w Polsce datuje się na lata 40. XVIII wieku, podczas gdy w Europie epoka ta rozpoczęła się już w latach 80. XVII wieku. Koniec oświecenia w Polsce przypada na lata 20. XIX wieku, co zbiegło się z zakończeniem Rewolucji Francuskiej $1789-1799$ w Europie.

Nazwa epoki symbolizuje "światło rozumu" rozpraszające mroki zabobonów, ignorancji i zacofania. Oświecenie charakteryzowało się wiarą w rozum jako najlepsze źródło wiedzy. Epokę tę określano również mianem "wieku rozumu" lub "wieku filozofów".

Kluczowe pojęcia epoki oświecenia to:

1. Racjonalizm - przekonanie, że rozum jest najważniejszym narzędziem poznania.
2. Deizm - wiara w Boga jako stwórcę świata, który nie ingeruje w jego dzieje.
3. Empiryzm - pogląd, że rzeczywistość można poznawać poprzez doświadczenie i eksperyment.
4. Sensualizm - przekonanie, że rzeczywistość poznajemy za pomocą zmysłów.
5. Utylitaryzm - dążenie do zaspokajania potrzeb jednostkowych, które jest moralne, jeśli przynosi pożytek ogółowi.
6. Ateizm - negacja istnienia Boga.

Highlight: Oświecenie w Polsce notatka: Epoka ta przyniosła krytyczne podejście do religii, odrzucenie wiary w cuda i zjawiska nadprzyrodzone oraz krytykę kościoła.