Główne idee pozytywizmu

Pozytywizm w Europie charakteryzował się kilkoma kluczowymi koncepcjami filozoficznymi i społecznymi:

1. Organicyzm - porównanie społeczeństwa do żywego organizmu. Według tej teorii, podobnie jak organizm składa się z wielu organów, tak społeczeństwo składa się z różnych warstw, które muszą ze sobą współpracować dla harmonijnego rozwoju. Głównym przedstawicielem tej idei był Herbert Spencer, który rozwinął koncepcję pracy organicznej.

2. Utylitaryzm - filozofia propagująca dążenie jednostki do szczęścia przy jednoczesnym uszczęśliwianiu innych. Bycie utylitarnym oznaczało bycie użytecznym dla społeczeństwa i zaspokajanie potrzeb innych ludzi. Twórcą tego kierunku był John Stuart Mill.

3. Determinizm - pogląd głoszący, że życie człowieka jest ograniczone przez rasę, środowisko i moment dziejowy. Według tej teorii, dzieło literackie można zrozumieć dopiero po przeanalizowaniu pochodzenia i otoczenia autora oraz okoliczności historycznych, w których powstało. Twórcą tej koncepcji był Hipolit Taine.

4. Ewolucjonizm - idea zakładająca ciągły rozwój i doskonalenie się społeczeństwa. Według tej teorii, gorsze formy życia społecznego są zastępowane przez lepsze, a postęp cywilizacji przyczynia się do poprawy jakości życia człowieka. Koncepcja ta, zaczerpnięta z teorii Karola Darwina, była rozwijana przez Herberta Spencera.

Quote: "Pozytywizm jest to epoka propagująca filozofię wiedzy, doświadczenia, badań naukowych, kultywująca ideał pracy i miłości do Ziemi."

Highlight: Najważniejsze dzieła pozytywizmu to te, które odzwierciedlały główne idee epoki: realizm, naturalizm, scjentyzm i ewolucjonizm.

Example: Pisarze pozytywizmu i ich dzieła często poruszali tematykę społeczną, pokazując życie różnych warstw społeczeństwa i problemy ówczesnego świata.

Vocabulary: Auguste Comte - francuski filozof i socjolog, uważany za twórcę pozytywizmu i jednego z ojców socjologii. Jego dzieło "Kurs filozofii pozytywnej" dało nazwę całej epoce.

Początki i charakterystyka pozytywizmu

Pozytywizm w Polsce rozpoczął się po klęsce powstania styczniowego (1863-1864) i trwał do lat 90. XIX wieku. W Europie Zachodniej okres ten, nazywany realizmem lub naturalizmem, przypadał na lata 1850-1880 i wiązał się z rewolucją przemysłową oraz przemianami społecznymi.

Epoka ta propagowała filozofię opartą na wiedzy, doświadczeniu i badaniach naukowych. Kładła nacisk na ideał pracy i miłość do ziemi. W literaturze dominowała proza nad poezją. Nazwa "pozytywizm" pochodzi od dzieła Augusta Comte'a "Kurs filozofii pozytywnej".

Definicja: Realizm w literaturze to kierunek polegający na wiernym i obiektywnym ukazywaniu rzeczywistości, zgodnie z obserwacją. Pisarz miał za zadanie dokładnie odwzorować rzeczywistość, dbając o poprawność historyczną i relacje społeczne.

Highlight: Narrator w utworach realistycznych jest wszechwiedzący i obiektywny. Za propagatora tego kierunku uważa się Honoriusza Balzaka.

Definicja: Naturalizm w literaturze to kierunek postulujący oddawanie rzeczywistości z fotograficzną dokładnością. Twórcą tego nurtu był Emil Zola. Charakteryzował się powstrzymywaniem narratora od komentarzy odautorskich i przedstawianiem bohaterów kierujących się głównie instynktami.

Example: W naturalizmie pojawiają się elementy brzydoty, wulgarny język, a bohaterowie często pochodzą z marginesu społecznego, np. mordercy, więźniowie, prostytutki.

Vocabulary: Scjentyzm - pogląd głoszący, że poznanie świata i rządzących nim praw dokonuje się za pomocą nauk matematyczno-przyrodniczych, opartych na rozumie i doświadczeniu.