Ogólne informacje o "Przedwiośniu"

"Przedwiośnie" to powieść polityczna napisana przez Stanisława Żeromskiego, wydana w 1924 roku. Akcja utworu rozgrywa się w latach 1914-1924, a główne miejsca to Baku, Moskwa, Charków oraz odrodzona Polska (m.in. Warszawa, Nawłoć).

Tytuł utworu ma symboliczne znaczenie - odnosi się do pory roku na przełomie zimy i wiosny, ale także do stanu odrodzonej Polski, która dopiero budzi się do nowego życia po okresie niewoli. Dodatkowo, "przedwiośnie" można rozumieć jako etap kształtowania się świadomości politycznej głównego bohatera - Cezarego Baryki.

Powieść składa się z trzech części: "Szklane domy" opisujące losy bohaterów na tle rewolucji bolszewickiej, "Nawłoć" przedstawiająca życie miłosne Cezarego w szlacheckim dworku, oraz "Wiatr od wschodu" ukazująca gorące dyskusje o przyszłości Polski.

Warto zapamiętać! "Przedwiośnie" to nie tylko opowieść o losach Cezarego Baryki, ale także diagnoza stanu Polski po odzyskaniu niepodległości i prezentacja różnych wizji jej rozwoju.

Narracja i motywy w "Przedwiośniu"

Żeromski stosuje w "Przedwiośniu" zróżnicowaną narrację. W pierwszej części dominuje narrator wszechwiedzący i personalna perspektywa Cezarego, w "Nawłoci" przeważa narracja personalna, a w "Wietrze od wschodu" ważną rolę odgrywają dialogi i dyskusje uzupełniające narrację.

W powieści pojawia się wiele istotnych motywów. Rewolucja przedstawiona jest jako zjawisko niebezpieczne i destrukcyjne. Polityka stanowi kluczową sferę życia głównego bohatera, gdyż wpływa na losy państwa, społeczności i jednostek. Ważnym motywem są też reformy, których zwolennikiem jest Szymon Gajowiec, wierzący w ewolucyjne zmiany zamiast rewolucyjnych przewrotów.

Inne istotne motywy to idealizm obecny w obu opcjach politycznych, miasto ukazane często w tragicznych barwach, przemiana głównego bohatera, dwór jako przestrzeń oderwana od rzeczywistości oraz patriotyzm przyjmujący różne kształty.

Ciekawostka: W powieści pada niepokojąca uwaga, że każda ze stron opisywanych konfliktów ma w sobie "żyłkę do rzezi" - Żeromski ostrzega przez radykalizacją postaw politycznych.

Bohaterowie "Przedwiośnia"

Cezary Baryka to główny bohater powieści - młody, przystojny mężczyzna, który przechodzi przemianę od zafascynowanego rewolucją młodzieńca do człowieka poszukującego własnej drogi politycznej. Odważny i namiętny, w finale powieści bez lęku dołącza do manifestacji robotniczej.

Seweryn Baryka, ojciec Cezarego, to urzędnik pochodzący ze zubożałej szlachty. Podczas wojny przechodzi przemianę - opuszcza armię rosyjską, wstępuje do Legionów i staje się patriotą. To on opowiada Cezaremu o utopijnych "szklanych domach" w Polsce.

Jadwiga Baryka, matka Cezarego, to spokojna i bezkonfliktowa osoba, która marzy o powrocie do Polski. W trudnych chwilach wykazuje się odwagą i jest gotowa całkowicie poświęcić się dla syna.

Pozostali ważni bohaterowie to Hipolit Wielosławski (arystokrata, któremu Cezary uratował życie), Laura Kościeniecka (piękna wdowa, z którą Cezary romansuje), Karolina Szarłatowiczówna (młoda dziewczyna zakochana w Cezarym), Wanda Okszyńska (zazdrosna pensjonarka, która otruła Karolinę) oraz Szymon Gajowiec (urzędnik państwowy, zwolennik ewolucyjnych zmian) i Antoni Lulek (radykalny komunista).

Zapamiętaj: Cezary Baryka jest bohaterem dynamicznym - jego poglądy i osobowość ewoluują pod wpływem doświadczeń i spotkanych osób reprezentujących różne wizje Polski.

Plan wydarzeń "Przedwiośnia"

Historia Cezarego Baryki rozpoczyna się w Baku, gdzie mieszka z rodzicami. Po wybuchu I wojny światowej jego ojciec, Seweryn, zostaje powołany do armii. Młody Cezary, pozostawiony pod opieką matki Jadwigi, zaczyna sprawiać problemy wychowawcze i fascynuje się rewolucją.

Dramatyczne wydarzenia w Baku (walki Ormian i Tatarów, przymusowe roboty i śmierć Jadwigi) zmieniają Cezarego. Po nieoczekiwanym spotkaniu z ojcem razem wyruszają do Polski. W drodze Seweryn opowiada synowi o "szklanych domach" - wizji nowoczesnej, sprawiedliwej Polski. Niestety, ojciec umiera w drodze, a Cezary dociera do kraju sam.

Po przybyciu do Polski Cezary doświadcza rozczarowania. Z pomocą Szymona Gajowca rozpoczyna studia medyczne, ale wybuch wojny polsko-bolszewickiej zmienia jego plany. Wstępuje do polskiej armii, gdzie poznaje Hipolita Wielosławskiego, który zaprasza go do rodzinnego majątku w Nawłoci.

W Nawłoci Cezary przeżywa burzliwe romanse z Karoliną Szarłatowiczówną i Laurą Kościeniecką. Po dramatycznych wydarzeniach (otrucie Karoliny przez zazdrosną Wandę, bójka z narzeczonym Laury) Baryka wraca do Warszawy. Tam spotyka komunistę Lulka, ale też pracuje z Gajowcem. Powieść kończy się, gdy Cezary staje na czele strajkujących robotników.

Kluczowe! Otwarte zakończenie powieści - Cezary idący naprzeciw wojsku podczas demonstracji robotniczej - pozostawia czytelnikowi pytanie o przyszłość bohatera i Polski.