Sztuka średniowieczna: style i symbolika

Sztuka średniowieczna była ściśle związana z religią i pełniła funkcję nie tylko estetyczną, ale przede wszystkim dydaktyczną i symboliczną. Dwa główne style architektoniczne, które dominowały w tej epoce, to styl romański i gotycki.

Styl romański narodził się w budownictwie sakralnym w południowej Francji i panował powszechnie w Europie w XI i XII wieku.

Highlight: Główne cechy stylu romańskiego to przeznaczenie obronne (grube mury, małe okna), proste bryły geometryczne i bogato zdobione bramy wejściowe.

Example: Przykładem architektury gotyckiej w Polsce jest Bazylika Mariacka w Krakowie.

Styl gotycki dominował w późnym średniowieczu i był związany z kulturą rycerską, mieszczańską i dworską.

Vocabulary: Sztuka gotycka cechy to lekkość, strzelistość, smukłość i duże witrażowe okna.

Konstrukcje budowli gotyckich miały symbolizować ideę harmonii między Bogiem a światem. Szczególną rolę odgrywało światło przenikające przez witrażowe okna, które nadawało wnętrzu budowli sakralny charakter i stanowiło źródło uduchowienia.

Definition: Witraż to ozdobne wypełnienie okna, wykonane z kawałków barwnego szkła łączonych ołowianymi ramkami.

Malarstwo gotyckie miało przede wszystkim charakter sakralny. Zarówno architektura, rzeźba, jak i malarstwo posługiwały się symbolami i alegoriami, co było charakterystyczne dla całej sztuki średniowiecznej.

Średniowiecze sprawdzian z zakresu sztuki powinien obejmować znajomość głównych cech stylów romańskiego i gotyckiego oraz ich symboliki. Krótka notatka o średniowieczu powinna zawierać informacje o najważniejszych aspektach sztuki tego okresu, w tym o roli symboliki i alegorii w przekazywaniu treści religijnych i filozoficznych.

Wprowadzenie do epoki średniowiecza

Średniowiecze to epoka w historii Europy, która trwała od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego w 476 roku do odkrycia Ameryki w 1492 roku. W Polsce okres ten rozpoczął się wraz z chrztem kraju w 966 roku i również zakończył się w 1492 roku. Nazwa "średniowiecze" pochodzi od łacińskich określeń "medium aevum" (wiek średni) i "media tempora" (średnie czasy), co sugeruje, że była to epoka pomiędzy starożytnością a renesansem.

Highlight: Ważnym źródłem informacji o polskim średniowieczu są kroniki historyczne pisane przez polskich kronikarzy, takich jak Gall Anonim, Wincenty Kadłubek, Janko z Czarnkowa i Jan Długosz.

Filozofia epoki średniowiecza opierała się na trzech głównych nurtach:

1. Augustynizm - św. Augustyn nawiązywał do Platona, postrzegając człowieka jako duszę uwięzioną w ciele, rozdartą między dobrem a złem.

2. Franciszkanizm - św. Franciszek z Asyżu głosił ideę pokrewieństwa człowieka z przyrodą i wszystkimi stworzeniami.

3. Tomizm - św. Tomasz z Akwinu, nawiązując do Arystotelesa, umiejscawiał człowieka na drabinie bytów między aniołami a zwierzętami.

Definition: Teocentryzm to pogląd, według którego Bóg stanowi najwyższą i centralną wartość, której podporządkowane jest zarówno życie człowieka, jak i cały świat.

W architekturze średniowiecza dominowały dwa style:

1. Styl romański - charakteryzujący się prostymi bryłami geometrycznymi i obronnym przeznaczeniem budowli.

2. Styl gotycki - wyróżniający się lekkością, strzelistością i dużymi witrażowymi oknami.

Example: Przykładem budowli gotyckiej jest katedra, łącząca w sobie uwielbienie Boga z wyobrażeniem porządku w filozofii i świecie.