Środki stylistyczne (inaczej środki artystycznego wyrazu, środki artystyczne) to celowe zabiegi językowe stosowane w budowaniu świata przedstawionego i nastroju, a także wzbudzaniu emocji u odbiorcy oraz pobudzaniu wyobraźni czytelnika.
Wszystkie środki stylistyczne
Można je podzielić ze względu na różne kategorie:
- Fonetyczne - dotyczą brzmienia wyrazów
- Leksykalne - obejmują doborze i różnorodność słownictwa
- Morfologiczne (słowotwórcze)
- Składniowe - dotyczą kolejności użytych wyrazów
- Tropy (semantyczne) - polegają na celowym zestawieniu słów i tworzeniu nowych znaczeń.
Środki stylistyczne w wierszu
Fonetyczne środki stylistyczne są związane z brzmieniem, mogą mieć różne formy, takie jak:
- Onomatopeje - czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze, które naśladują dźwięki
- Instrumentacja głosowa - polega na nagromadzeniu wyrazów brzmiących podobnie
Leksykalne środki stylistyczne to zabiegi oparte na doborze odpowiednich słów, które mogą być czerpane z różnych źródeł, np. gwary. Rym to powtórzenie tych samych lub podobnych układów głosek.
Podstawowe środki stylistyczne
Animalizacja polega na nadaniu cech istoty żywej czymś nieożywionym. Epitet to wyraz określający rzeczownik lub przymiotnik, który uwydatnia jakąś cechę. Metafora to zestawienie słów, które nadają nowe znaczenie, a nie należy ich odczytywać dosłownie.
Jakie są środki językowe
Na przykład, personifikacja jest przedstawieniem zwierząt, roślin, przedmiotów lub idei jako osób ludzkich. Inne środki stylistyczne to euforia, archaizm, okultyzm, hyperbola, eufemizm, peryfraza oraz złożenie.
Leksykalne środki stylistyczne przykłady
Morfologiczne środki stylistyczne skupiają się na budowie słów, takie jak:
- Neologizm to nowy wyraz, często stosowany w literaturze fantastycznej
- Anafory to powtórzenie tego samego słowa lub segmentu wypowiedzi
Składniowe środki stylistyczne
Składniowe środki stylistyczne dotyczą składni, czyli tego, jak ułożone są słowa i zdania, na przykład:
- Powtórzenie - celowe użycie tego samego wyrazu w celu podkreślenia
- Porównanie - zestawienie dwóch wyrazów w celu ukazania podobieństwa
Inne przykłady to epifora, porównanie homeryckie, paralelizm, refren, alegoria, elipsa, zdrobnienie i zgrubienie. Wszystkie te środki mają za zadanie urozmaicić oraz wzbogacić język i wyrażenie artystyczne. Ich różnorodność daje autorowi liczne możliwości kształtowania tekstu oraz oddziaływanie na odbiorcę.
