Romantyzm a oświecenie - porównanie epok

Romantyzm jako epoka stanowił radykalne odejście od ideałów oświecenia, co widać w trzech głównych sferach: politycznej, ideowej i artystycznej.

W sferze politycznej, romantyzm promował ideę braterstwa ludów i rozwijał nowoczesną świadomość narodową, co często prowadziło do powstań narodowych. Kontrastowało to z oświeceniowymi hasłami wolności, równości i braterstwa oraz dążeniem do jedności kulturowej Europy.

W sferze ideowej, romantyzm odrzucił oświeceniowy racjonalizm i empiryzm na rzecz irracjonalizmu i indywidualnego poznania. Metafizyka, indywidualne postawy religijne i nawet tradycje pogańskie zastąpiły deizm i ateizm oświecenia. Romantyzm wprowadził też ideę narodu, w przeciwieństwie do oświeceniowej koncepcji państwa jako umowy społecznej.

W sztuce, romantyzm przyniósł rewolucyjne zmiany. Odrzucono klasyczne reguły, podkreślając wolność twórcy. Artysta z wychowawcy stał się prorokiem i wieszczem. Romantyzm w literaturze charakteryzował się narodowością, ludowością i historyzmem, w przeciwieństwie do uniwersalizmu sztuki oświeceniowej. Estetyka Północy zastąpiła estetykę Południa, a cechy romantyzmu w literaturze obejmowały nowe, synkretyczne gatunki, takie jak ballada, powieść poetycka, dramat romantyczny czy poemat dygresyjny.

Vocabulary: Synkretyzm w literaturze romantycznej oznacza łączenie różnych gatunków i form literackich, co było charakterystyczne dla twórczości tego okresu.

Highlight: Romantyzm wprowadził radykalne zmiany w postrzeganiu roli artysty, który z wychowawcy społeczeństwa stał się prorokiem i wieszczem, przewodnikiem duchowym narodu.

Romantyzm jako epoka stanowił zatem kompleksową rewolucję w myśleniu, tworzeniu i postrzeganiu świata, której wpływy są widoczne w kulturze do dziś.

Wprowadzenie do romantyzmu - ramy czasowe i nazwa epoki

Romantyzm - wprowadzenie do epoki rozpoczyna się od precyzyjnego określenia ram czasowych tego okresu. W Europie początek romantyzmu datuje się na rok 1789, który zbiegł się z wybuchem wielkiej rewolucji francuskiej. Koniec romantyzmu w Europie umownie wyznacza się na rok 1848, kiedy to miała miejsce Wiosna Ludów. W Polsce natomiast początek romantyzmu przypada na rok 1822, który związany jest z wydaniem "Ballad i romansów" Adama Mickiewicza. Koniec romantyzmu w Polsce nastąpił w 1863 roku, co zbiegło się z wybuchem powstania styczniowego.

Nazwa epoki "romantyzm" ma złożone pochodzenie. W ujęciu historycznym odnosi się do konkretnego prądu artystycznego i epoki. Natomiast w szerszym, pozahistorycznym znaczeniu, termin ten oznacza odrzucenie realizmu na rzecz uczuć i emocji. Romantyzm charakteryzuje osobowość marzyciela, człowieka kierującego się uczuciami i fantazją.

Highlight: Ramy czasowe romantyzmu w Europie i Polsce różnią się, co odzwierciedla specyfikę rozwoju tego nurtu w różnych kontekstach kulturowych i politycznych.

Główne idee romantyzmu

Cechy romantyzmu obejmują szereg kluczowych koncepcji, które definiują tę epokę:

1. Indywidualizm: Romantyzm podkreślał wyjątkowość jednostki, jej odrębność i często wyobcowanie z tłumu. Romantycy wierzyli, że to wybitne jednostki są motorem rozwoju świata.
2. Irracjonalizm: Ta postawa negowała dominację rozumu, stawiając na piedestale uczucia, wyobraźnię i wiarę jako drogi poznania świata.
3. Metafizyka: Romantyzm skłaniał się ku poznawaniu tego, co duchowe, tajemnicze i niedostępne dla rozumu.
4. Mistycyzm: Wiara w możliwość pozarozumowego kontaktu z istotami nadprzyrodzonymi była charakterystyczna dla tej epoki.
5. Ludowość: Romantyzm w Polsce i innych krajach charakteryzował się powrotem do kultury ludowej, czerpaniem inspiracji z podań i legend.
6. Historyzm: Zainteresowanie przeszłością, szczególnie średniowieczem, było istotnym elementem romantycznej twórczości.
7. Idea narodu: Romantyzm przyniósł nowe rozumienie narodu jako wspólnoty językowej, kulturowej i wartości.

Definition: Mistycyzm w romantyzmie to wiara w możliwość bezpośredniego kontaktu z bóstwem poprzez wizje, sny czy inne nadprzyrodzone doświadczenia, traktowane jako najgłębsze formy poznania świata.

Example: Przykładem ludowości w romantyzmie jest ballada, gatunek literacki wywodzący się z twórczości ludowej, który stał się jednym z ulubionych form wyrazu romantyków.