Barok

Barok to epoka literacka trwająca od XVI do XVII wieku naszej ery. Charakteryzuje się kryzysem renesansowych ideałów, dostrzeganiem nietrwałości świata oraz zainteresowaniem życiem wewnętrznym człowieka.

Kluczowe motywy barokowe to:

• Powrót do Boga
• Satyra polityczna
• Motyw przemijania

Highlight: W baroku ludzie ponownie zwrócili się do Boga, a ich wiara często przeradzała się w fanatyzm. Bóg był wyraźnie obecny w kulturze tego okresu.

Przykład: Najważniejsze dzieła baroku to "Świętoszek" Moliera, poezje Wacława Potockiego i Daniela Naborowskiego oraz sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego.

Oświecenie

Oświecenie trwało od XVIII wieku (pierwsze tendencje w Anglii) do 1789-1799 (Rewolucja Francuska). Epoka ta charakteryzowała się przekonaniem o nadrzędnej wartości ludzkiego rozumu i krytycyzmem wobec tradycyjnych instytucji.

Kluczowe motywy oświeceniowe to:

• Dydaktyzm
• Racjonalizm
• Kult wiedzy i umysłu

Definicja: Racjonalizm to nurt filozoficzny głoszący, że nie istnieje inny świat oprócz takiego, który może pojąć ludzki umysł.

Przykład: Jednym z najważniejszych dzieł oświecenia są "Bajki i satyry" Ignacego Krasickiego.

Romantyzm

Romantyzm to epoka literacka trwająca od XVIII wieku ("Romantyczność" Adama Mickiewicza) do XIX wieku. Charakteryzuje się zerwaniem z racjonalizmem i zwróceniem uwagi na świat nadprzyrodzony.

Kluczowe motywy romantyczne to:

• Werteryzm
• Mesjanizm
• Patriotyzm

Definicja: Mesjanizm zakłada, że Polska, podobnie jak mesjasz, została skazana na cierpienia, aby odkupić winy innych państw.

Przykład: Najważniejsze dzieła romantyzmu to "Dziady" i "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza oraz "Kordian" Juliusza Słowackiego.

Ta tabela epok literackich i ich charakterystyka są niezbędne dla uczniów przygotowujących się do matury z epok literackich. Znajomość epok literackich po kolei oraz ich głównych motywów i dzieł jest kluczowa dla zrozumienia rozwoju literatury i kultury. Notatki z epok literackich PDF mogą być pomocne w systematyzacji tej wiedzy.

Antyk

Antyk to pierwsza z epok literackich, trwająca od narodzin ludzkości do V wieku naszej ery. Obejmuje kulturę Greków, Rzymian oraz Judeochrześcijan.

Najważniejsze dzieła tego okresu to:

• Mitologia grecka
• "Iliada" Homera
• "Antygona" Sofoklesa
• "Król Edyp" Sofoklesa
• Biblia

Kluczowe motywy antyczne to tragedia antyczna i topos non omnis moriar.

Definicja: Tragedia antyczna składa się z estetycznych reguł, takich jak zasada decorum, styl patetyczny, zasada mimesis, zasada trzech jedności i efekt realizmu.

Highlight: Topos non omnis moriar ("Nie wszystek umrę") to idea, że poezja przynosi wieczną sławę i pamięć, a poeta żyje w swoich dziełach.

Średniowiecze

Średniowiecze to epoka trwająca od V wieku (upadek cesarstwa zachodniorzymskiego) do XV wieku (wynalezienie druku).

Wyznaczniki epoki to:

• Teocentryzm
• Uniwersalizm

Kluczowe motywy średniowieczne to:

• Danse macabre (taniec śmierci)
• Fascynacja śmiercią
• Eposy rycerskie
• Hagiografia

Przykład: Najważniejsze dzieła średniowiecza to "Boska komedia" Dantego, "Dzieje Tristana i Izoldy" Józefa Bediera, "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" i "Pieśń o Rolandzie".

Renesans

Renesans trwał od XVI wieku (upadek Konstantynopola) do XVI/XVII wieku (koniec wojny trzydziestoletniej).

Kluczowe motywy renesansowe to:

• Powrót do antyku
• Humanizm
• Dramat szekspirowski
• Odwrócenie się od Boga
• Literatura plebejska

Definicja: Humanizm to ruch umysłowy i światopoglądowy dążący do zrekonstruowania starożytnej kultury, przywiązujący wagę do praw człowieka i skupiający się na uniwersalnych wartościach.

Przykład: Najważniejsze dzieła renesansu to "Makbet" i "Romeo i Julia" Williama Szekspira oraz "Skąpiec" Moliera.