Charakterystyka wybranych chorób genetycznych

Daltonizm

Daltonizm to choroba sprzężona z płcią, powodująca nieprawidłową budowę lub brak barwnika w komórkach siatkówki oka. Osoby dotknięte tą chorobą najczęściej nie rozróżniają barwy zielonej i czerwonej.

Hemofilia

Hemofilia jest chorobą sprzężoną z płcią, w której brakuje jednego z czynników krzepnięcia krwi. W rezultacie, każde skaleczenie może prowadzić do długotrwałego i obfitego krwawienia.

Dystrofia mięśniowa Duchenne'a

W tej chorobie nieprawidłowo pracuje białko odpowiedzialne za utrzymanie właściwej struktury włókien mięśniowych, co prowadzi do stopniowego zaniku i niedowładu mięśni.

Krzywica oporna na witaminę D3

Ta choroba powoduje nadmierne wydalanie fosforanów, co prowadzi do deformacji szkieletu i zaniku szkliwa na zębach. Mimo nazwy, podawanie witaminy D3 nie zapobiega jej skutkom.

Przykład: Jednym z objawów krzywicy opornej na witaminę D3 jest skrzywienie kończyn dolnych.

Mukowiscydoza

Mukowiscydoza to jedna z najcięższych chorób genetycznych. Powoduje zaburzenie funkcjonowania gruczołów śluzowych, co prowadzi do gęstego i lepkiego śluzu, powodującego m.in. niewydolność układu oddechowego i pokarmowego oraz częste, nawracające infekcje.

Vocabulary: Mukowiscydoza u dzieci - objawy mogą obejmować problemy z oddychaniem, częste infekcje dróg oddechowych oraz zaburzenia trawienia.

Charakterystyka wybranych chorób genetycznych - ciąg dalszy

Fenyloketonuria

Fenyloketonuria to choroba, w której organizm nie wytwarza enzymu zamieniającego aminokwas fenyloalaninę w tyrozynę. W rezultacie, fenyloalanina gromadzi się w organizmie, m.in. w mózgu, co prowadzi do uszkodzenia układu nerwowego.

Anemia sierpowata

W tej chorobie mutacja powoduje zmiany w budowie cząsteczek hemoglobiny, co skutkuje charakterystycznym, sierpowatym kształtem erytrocytów. Może to prowadzić do niedokrwistości i niedotlenienia tkanek.

Albinizm

Albinizm to choroba, w której brakuje enzymu niezbędnego do wytwarzania melaniny - barwnika skóry. Osoby z albinizmem mają bardzo jasną skórę, białe włosy i czasami bezbarwne tęczówki. Są one bardziej narażone na działanie promieniowania UV i mają większe ryzyko zachorowania na nowotwory skóry.

Choroba Huntingtona

W tej chorobie nieprawidłowo zbudowane białko odkłada się w mózgu, prowadząc do obumierania komórek nerwowych. Pierwsze objawy pojawiają się zwykle w wieku 35-50 lat i obejmują zaburzenia ruchowe, psychiczne oraz stopniowe otępienie umysłowe.

Highlight: Choroby genetyczne u dzieci lista obejmuje wiele z wyżej wymienionych schorzeń, ale niektóre, jak choroba Huntingtona, ujawniają się dopiero w wieku dorosłym.

Aberracje chromosomowe

Aberracje chromosomowe to nieprawidłowości spowodowane mutacjami związanymi ze strukturą lub liczbą chromosomów. Mogą one dotyczyć zarówno autosomów, jak i chromosomów płci.

Przykład: Choroby genetyczne przykłady aberracji chromosomowych to zespół Downa $trisomia chromosomu 21$, zespół Turnera $monosomia chromosomu X u kobiet$ i zespół Klinefeltera $dodatkowy chromosom X u mężczyzn$.

Vocabulary: Dziedziczenie autosomalne recesywne oznacza, że choroba ujawnia się tylko wtedy, gdy osoba odziedziczy zmutowany allel od obojga rodziców.

Charakterystyka wybranych aberracji chromosomowych

Zespół Turnera

Zespół Turnera to rodzaj mutacji polegający na monosomii - braku jednego chromosomu X u kobiet $kariotyp 45,X$. Kobiety z tym zespołem charakteryzują się niskim wzrostem i krępą budową ciała. Mają nieprawidłowo ukształtowane narządy rozrodcze i zaburzenia dojrzewania płciowego. Mogą też występować u nich wrodzone wady serca i innych narządów wewnętrznych.

Zespół Klinefeltera

Zespół Klinefeltera to trisomia polegająca na obecności dodatkowego chromosomu X u mężczyzn $kariotyp 47,XXY$. U mężczyzn z tym zespołem występuje niedorozwój jąder i obniżony poziom testosteronu, co prowadzi do słabego wykształcenia męskich cech płciowych oraz zmniejszonej płodności. Może również pojawić się nadmierny rozwój sutków. Rozpoznanie tej aberracji często następuje dopiero w okresie dojrzewania.

Zespół Downa

Zespół Downa to trisomia polegająca na obecności dodatkowego chromosomu w 21. parze $kariotyp 47,XY+21 lub 47,XX+21$. Osoby z zespołem Downa mają charakterystyczny wygląd: skośne oczy, fałdy skórne na powiekach, płaski profil twarzy oraz krótkie kończyny. Często występują u nich także nieprawidłowości w budowie serca i narządów wewnętrznych oraz różny stopień niepełnosprawności intelektualnej.

Highlight: Rzadkie choroby genetyczne - lista obejmuje wiele aberracji chromosomowych, które mogą mieć poważne konsekwencje dla rozwoju i funkcjonowania organizmu.

Dziedziczenie daltonizmu

Daltonizm jest przykładem choroby sprzężonej z płcią, co oznacza, że gen odpowiedzialny za tę cechę znajduje się na chromosomie X.

U mężczyzn, którzy mają tylko jeden chromosom X, występowanie daltonizmu zależy od obecności zmutowanego allelu $d$ na tym chromosomie. Jeśli mężczyzna ma allel dominujący $D$, prawidłowo rozróżnia barwy, a jeśli recesywny $d$, jest daltonistą.

U kobiet, które mają dwa chromosomy X, sytuacja jest bardziej złożona. Jeśli na jednym z chromosomów znajduje się allel dominujący $D$, kobieta prawidłowo rozróżnia barwy, nawet jeśli na drugim chromosomie jest allel recesywny $d$.

Vocabulary: Dziedziczenie autosomalne dominujące oznacza, że do wystąpienia choroby wystarczy odziedziczenie jednego zmutowanego allelu od jednego z rodziców.

Highlight: Zrozumienie mechanizmów dziedziczenia chorób genetycznych jest kluczowe dla diagnostyki, poradnictwa genetycznego i planowania rodziny.

Choroby genetyczne człowieka - podstawowe informacje

Choroby genetyczne człowieka można podzielić na dwie główne kategorie: choroby jednogenowe i aberracje chromosomowe. Choroby jednogenowe są spowodowane mutacjami w pojedynczym genie i można je dalej klasyfikować w zależności od lokalizacji genu oraz sposobu dziedziczenia.

Definicja: Choroby sprzężone z płcią to schorzenia związane z mutacjami genów znajdujących się na chromosomach płci, najczęściej na chromosomie X.

Wśród chorób jednogenowych wyróżniamy:

1. Choroby sprzężone z płcią $recesywne$: Daltonizm Hemofilia Dystrofia mięśniowa Duchenne'a
2. Choroby dominujące sprzężone z płcią: Krzywica oporna na witaminę D3
3. Choroby autosomalne recesywne: Mukowiscydoza Fenyloketonuria Anemia sierpowata Albinizm
4. Choroby autosomalne dominujące: Choroba Huntingtona $pląsawica Huntingtona$

Highlight: Najpopularniejsze choroby genetyczne obejmują zarówno schorzenia sprzężone z płcią, jak i autosomalne, co pokazuje różnorodność mechanizmów dziedziczenia chorób genetycznych.