Komórka

Alternatywny zapis:

skondensowana postać DNA. ===== #DOOOO SAULIDU Cytoplazma To substancja, która w komórkach eukariotycznych składa się z cytozolu, wody i organelli. Funkcje: Jest środowiskiem wielu reakcji biochemicznych (m.in. glikoliza, synteza zasad azotowych, translacja, biosyntezy kwasów tłuszczowych). Odpowiada za ruch i rozmieszczenie organelli. Umożliwia transport substancji wewnątrz komórki. Cytozol to roztwór koloidalny złożony z wody i substancji nieorganicznych i organicznych np. białek, z których zbudowany jest m.in. cytoszkielet. Cytoszkielet występuje tylko w komórkach eukariotycznych. Składa się z struktur białkowych będących rusztowaniem komórki: Mikrotubule - są zbudowane z białka - tubuliny. Sieć mikrotubuli warunkuje rozmieszczenie organelli w komórce i tworzy szlaki transportu wewnątrzkomórkowego. Budują włókna wrzeciona kariokinetycznego i cytokinetycznego, wici i rzęski. Filamenty pośrednie - są to mocne włókna zbudowane z różnych białek. Tworzą silną, trwałą sieć zapewniającą stabilizację i wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne. Filamenty aktynowe (mikrofilamenty) - to cienkie struktury zbudowane z białka - aktyny. Odpowiadają za ruch cytoplazmy i zmianę kształtu komórki. Uczestniczą w skurczu włókien mięśniowych. Ruch cytozolu umożliwia cytozolowi pośredniczenie w transporcie między organellami oraz pomiędzy organellami a środowiskiem zewnątrzkomórkowym. Ruch rotacyjny - cytozol przemieszcza się w jednym kierunku wokół jednej wakuoli. Ruch cyrkulacyjny - cytozol porusza się między wieloma wakuolami. D Ruch pulsacyjny - cytozol przemieszcza się naprzemian w obie strony wokół jednej wakuoli. Siateczka śródplazmatyczna Jest to system błon w kształcie spłaszczonych pęcherzyków. Dzieli cytoplazmę, dzięki czemu mogą zachodzić przeciwstawne procesy. Siateczka śródplazmatyczna szorstka Siateczka śródplazmatyczna gładka Odpowiada głównie za syntezę białek. Najwięcej jej błon znajduje się w komórkach wydzielających produkty białkowe np. w komórkach trzustki lub śliniankach Umożliwia syntezę lipidów na eksport. ● Jest dobrze rozwinięta w komórkach, które syntetyzują niebiałkowy związki organiczne np. komórki kory nadnerczy, w których powstają hormony steroidowe. Uczestniczy w neutralizowaniu i usuwaniu toksyn, dlatego jest rozbudowana w komórkach wątroby. ● Magazynuje jony wapnia, co jest szczególnie istotne dla włókien mięśniowych. Rybosomy Złożone są z małej oraz dużej podjednostki zbudowanych z rRNA i białek Występują w cytoplazmie komórek eukariotycznych (i na siateczce śródplazmatycznej szorstkiej) i prokariotycznych Nie są otoczone żadną błoną Odpowiadają za syntezę białek Aparat Golgiego Jest zbudowany z wielu płaskich woreczków (cystern) ułożonych jedna na drugiej. Na brzegach cystern tworzą się pęcherzyki transportowe. Odpowiada za modyfikowanie, sortowanie, pakowanie w pęcherzyki i transport białek i lipidów pochodzących z siateczki śródplazmatycznej. Lizosomy Nieiwielkie pęcherzyki otoczone błoną Występują tylko w komórkach zwierzęcych i u niektórych protistów Zawierają enzymy hydrolityczne (hydrolazy), które uczestniczą w rozkładzie związków organicznych. W ich błonę wbudowana jest pompa protonowa dostarczająca z cytozolu do ich wnętrza H+, dzięki czemu lizosom utrzymuje kwaśne środowisko optymalne dla enzymów. Odpowiadają za trawienie wewnątrzkomórkowe m.in zużytych organelli lub składników dostarczonych na drodze egzocytozy. Peroksysomy Pęcherzyki otoczone błoną Zawierają enzymy katalizującym reakcję utleniania związków organicznych za pomocą O2. Produktem ubocznym tych reakcji jest H202 (niebezpieczny dla komórki), który jest szybko rozkładany przez enzym - katalazę znajdujący się w peroksysomach. W komórkach wątroby bierze udział w neutralizacji etanolu Gliokosysomy Mają takie same funkcje jak peroksysomy Zawierają dodatkowy enzym umożliwiający przekształcanie lipidów w cukry podczas kiełkowania nasion. Występuje ty u roślin w tkankach nasion magazynujących lipidy Wakuole Występują w komórkach roślin, grzybów i niektórych protistów Pęcherzyki otoczone jedną błoną (tonoplastem) i wypełnione płynem (sokiem komórkowym) W komórkach roślin i grzybów wakuole mają enzymy hydrolityczne (podobnie jak lizosomy w komórkach zwierzęcych), dlatego biorą udział w trawieniu wewnątrzkomórkowym. Utrzymują turgor komórki W komórkach roślinnych jest miejscem magazynowania związków organicznych wykorzystywanych w późniejszym czasie. Gromadzą produkty uboczne przemian materii Mitochondrium Jest otoczone dwiema błonami (zewnętrzna - gładka i wewnętrzna - grzebienie mitochondrialne) Jest nazywane centrum energetycznym, ponieważ zachodzą w nim główne etapy oddychania tlenowego Jest półautonomiczne, ponieważ: - Ma własne, niezależne od jądra komórkowego koliste DNA - Obecność rybosomów, w których odbywa się synteza części białek Jest zdolne do podziału Liczba mitochondriów w komórce zależy od jej aktywności metabolicznej np. w komórkach włókien mięśnia sercowego jest więcej mitochondriów niż w tkance tłuszczowej, która odpowiada głównie za magazynowanie substancji. Plastydy Występują w komórkach roślin i niektórych protistów Są otoczone dwiema błonami (zewnętrzna - gładka, wewnętrzna - tylakoidy) Tak jak mitochondria są półautonomiczne, ponieważ: Mają własne koliste DNA Rybosomy Są zdolne do podziałów Leukoplasty biorą udział w magazynowani u skrobi i substancji zapasowych, nie mają barwników Proplastydy Chloroplasty zawierają chlorofil pochłaniający energię słoneczna potrzebną do fotosyntezy, nadają zielone zabarwienie Piras Tylakoidy Gran. Stroma Chromoplasty zawierają karotenoidy i ksantofile nadające kwiatom i owocom barwę Wyróżnia się plastydy barwne - chloroplasty, chromoplasty i plastydy bezbarwne - leukoplasty. Każde z tych plastydów mogą powstawać z proplastydów (młodocianych forum plastydów) poprzez podział plastydu na dwa plastydy potomne lub przez pączkowanie. Niektóre plastydy mogą przekształcić się w inne np. leukoplasty w chloroplasty. Tylakoidy stromy Tarl Błona zewnętrzna Błona wewnętrzna Błona komórkowa To struktura białkowo-lipidowa zbudowana z dwóch warstw cząsteczek fosfolipidów. Hydrofilowe głowy fosfolipidów są zwrócone na zewnątrz, a hydrofobowe ogony do wewnątrz dwuwarstwowej błony. Pomiędzy tymi cząsteczkami znajdują się cząsteczki steroli (cholesterolu u zwierząt; fitosterolu u roślin), które wzmacniają strukturę błony i zmniejszają zdolność lipidów i białek do przemieszczania się po płaszczyźnie błony. Od zewnątrz błonę komórek zwierzęcych pokrywa glikokaliks, który zwiększa wytrzymałość mechaniczną błony i odgrywa ważną rolę w rozpoznawaniu komórek. Białka błony komórkowej: Integralne są mocno połączone z dwuwarstwą. Mogą w nią wnikać (transbłonowe) lub przyczepiać się poprzez wiązania z lipidami. Powierzchniowe nie wnikają do warstwy lipidowej ale przyłączają się do niej poprzez inne białka błonowe łącząc się z nimi słabymi wiązaniami. Glikokaliks pochłania wodę, dzięki czemu komórka jest śliska" i może przemieszczać się przez szczeliny. Funkcje błony: Dwuwarstwa lipidowa Pośredniczy w transporcie substancji Poprzez receptory błonowe może odbierać informacje ze środowiska zewnętrznego Oddziela komórkę od otoczenia Uczestniczy w rozprzestrzenianiu impulsu nerwowego Ściana komórkowa Glikoproteina Martwy składnik komórki zbudowany z: Celulozy - u roślin Chityny - u grzybów Mureiny - u bakterii Białko transbłonowe Glikolipid Funkcje ściany komórkowej: Chroni komórkę przed urazami mechanicznymi, dzięki sztywnej budowie Stanowi barierę ochronną przed drobnoustrojami chorobotwórczymi Nadaje komórce kształt Hydrofilowa głowa Hydrofobowy ogon Cząsteczka cholesterolu Selektywna przepuszczalność błony oznacza, że przez błonę mogą przenikać tylko małe, niepolarne cząsteczki (02, N2, CO2). Z kolei małe ale polarne cząsteczki jak glicerol czy woda mogą przenikać tylko w ograniczonej ilości. Białko powierzchniowe Plazmodesmy to cienkie pasma cytozolu. Występują między komórkami roślinnymi i umożliwiają kontakt między dwoma sąsiadującymi komórkami. Przenikają one z komórki do komórki, dzięki czemu biorą udział w transporcie np. fosfolipidów lub wirusów roślinnych, umożliwiając im szybkie rozprzestrzenianie się po roślinie D Ściana komórkowa pierwotna - okrywa młode rosnące komórki roślin, jest bardziej elastyczna i ma nieregularny układ włókien (celulozowych). Ściana komórkowa wtórna - powstaje po okresie wzrostu komórki, może ulegać drewnieniu, ma regularny układ dużo grubszych włókien (celulozowych). Inkrustracja (wysycanie) Polega na odkładaniu substancji w przestrzeni między włóknami celulozowymi. Substancje odkładane: ● Lignina - powoduje twardnienie ściany komórkowej. Zwiększając jej sztywność i odporność na uszkodzenia mechaniczne. • Krzemionka - wysyca ściany komórkowe skrzypów i niektórych traw. Wzmacnia roślinę i zwiększa jej odporność na atak mikroorganizmów chorobotwórczych i roślinożerców. Adkrustracja (powlekanie) Polega na odkładaniu się substancji na powierzchni pierwotnej ściany komórkowej Substancje odkładane: o charakterze tłuszczowym: ● Kutykula (kurtyna + wosk) - uniemożliwia wnikanie patogenów i chroni przed nadmiernym parowaniem wody. Suberyna (wchodzi w skład korka, nie przepuszcza wody i powietrza) - zabezpiecza roślinę przed utratą wody, przegrzaniem i urazami mechanicznymi. polisacharydy: Śluzy - chłoną wodę Gumy - są wydzielane przez drzewa w miejscu uszkodzenia. Zaklejają miejsce uszkodzenia rośliny