Budowa i funkcje korzenia
Korzeń jest niezwykle ważnym organem roślin, pełniącym kluczowe funkcje dla ich przetrwania i rozwoju. W tej sekcji omówimy szczegółowo budowę i funkcje korzenia, systemy korzeniowe oraz różne modyfikacje korzeni.
Funkcje korzenia
Funkcje korzenia są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania rośliny:
- Utrzymanie rośliny w podłożu - korzeń zapewnia stabilność i zakotwiczenie rośliny w glebie.
- Pobieranie wody i soli mineralnych z gleby - korzeń jest głównym organem odpowiedzialnym za absorpcję składników odżywczych.
Highlight: Korzeń pełni dwie kluczowe funkcje: utrzymuje roślinę w podłożu oraz pobiera wodę i sole mineralne z gleby.
Systemy korzeniowe
Istnieją dwa główne systemy korzeniowe:
-
Palowy system korzeniowy - charakteryzuje się długim, grubym korzeniem głównym i zwykle kilkoma dłuższymi korzeniami bocznymi. Sięga daleko w głąb gleby.
-
Wiązkowy system korzeniowy - nie ma głównego korzenia, zamiast tego posiada kilka korzeni przybyszowych o podobnej długości. Pobiera wodę z mniejszej objętości gleby.
Example: Przykładem rośliny z palowym systemem korzeniowym jest marchew, natomiast trawy mają wiązkowy system korzeniowy.
Budowa korzenia
Korzeń składa się z kilku stref:
- Strefa podziałów komórkowych (stożek wzrostu) - przykryta czapeczką korzeniową.
- Strefa wydłużania - gdzie komórki się wydłużają.
- Strefa włośnikowa - odpowiedzialna za pobieranie wody i soli mineralnych.
- Strefa wyrośnięta - z której wyrastają korzenie boczne.
Vocabulary: Czapeczka korzeniowa - struktura chroniąca wierzchołek wzrostu korzenia.
Budowa pierwotna korzenia
Budowa pierwotna korzenia obejmuje następujące warstwy:
- Skórka (ryzoderma)
- Kora pierwotna
- Endoderma
- Walec osiowy (stela)
Definition: Endoderma to wewnętrzna warstwa kory pierwotnej, kontrolująca przepływ substancji między korą a walcem osiowym.
Budowa wtórna korzenia
Budowa wtórna korzenia powstaje w wyniku działania merystemów - kambium i felogenu:
- Kambium tworzy drewno wtórne i łyko wtórne.
- Felogen tworzy felodermę (do wewnątrz) i felem (na zewnątrz).
Highlight: Budowa wtórna korzenia występuje tylko u roślin dwuliściennych i nagonasiennych.
Modyfikacje korzenia
Korzenie mogą ulegać różnym modyfikacjom, pełniąc specjalne funkcje:
- Korzenie powietrzne - wchłaniają wodę deszczową lub parę wodną (np. u storczyków).
- Korzenie podporowe - zabezpieczają przed utratą równowagi i podpierają roślinę.
- Korzenie spichrzowe - magazynują substancje zapasowe (np. marchew).
- Korzenie czepne - przymocowują roślinę do podłoża.
- Ssawki - u roślin pasożytniczych i półpasożytniczych (np. jemioła).
- Korzenie oddechowe - dostarczają tlen.
Example: Przykładem korzeni spichrzowych są korzenie marchwi, które magazynują duże ilości cukrów i karotenoidów.
Zrozumienie budowy i funkcji korzenia jest kluczowe dla uczniów klasy 5, gdyż stanowi podstawę do dalszej nauki o fizjologii roślin i ich adaptacjach do różnych środowisk.
