Lipidy i sacharidy - kluczowe związki biologiczne
Lipidy (tłuszcze) to związki zbudowane z węgla, wodoru i tlenu (C, H, O), które mają charakter niepolarny, przez co są niemieszalne z wodą. Mają mniejszą gęstość od wody i występują w formie stałej lub ciekłej, pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego.
Lipidy możemy podzielić na proste i złożone. Do prostych zaliczamy woski - estry kwasów tłuszczowych i alkoholi o długich łańcuchach 16−36atomoˊw. Woski pełnią funkcje ochronne u pszczół, owiec (lanolina), roślin (olej jojoba) czy ptaków (z gruczołu kuprowego).
Lipidy złożone to fosfolipidy i glikolipidy - estry alkoholi (np. glicerolu) zawierające dodatkowe kwasy. Mają charakterystyczną budowę: hydrofilową głowę (z kwasem fosforowym i glicerolem) oraz hydrofobowy ogon (niepolarne kwasy tłuszczowe). Ta dwudzielna struktura pozwala im tworzyć błony biologiczne!
Ciekawostka! Lipidy pełnią w organizmach aż pięć ważnych funkcji: zapasową, termoizolacyjną, ochronną, budulcową i energetyczną. Bez nich nasze komórki nie mogłyby normalnie funkcjonować!
Do lipidów złożonych zaliczamy też karotenoidy pomaranˊczowezwiązkijakβ−karotenzmarchwiczypapryki, karotenfile (żółte pigmenty, np. luteina w jajkach) oraz steroidy o charakterystycznej pierścieniowej strukturze, jak cholesterol - niezbędny do transportu tłuszczów i produkcji witaminy D.
Sacharidy (cukry, węglowodany) to związki o wzorze C₆H₁₂O₆, zawierające grupy hydroksylowe −OH i karboksylowe −COOH. Dzielimy je na:
- Monosacharydy 3−8atomoˊwwęgla - np. glukoza i fruktoza (substraty energetyczne), ryboza i deoksyryboza (składniki kwasów nukleinowych)
- Oligosacharydy 2−10resztcukrowych - sacharoza (substancja zapasowa roślin), laktoza (w mleku) i maltoza (powstaje przy rozkładzie skrobi)
- Polisacharydy (powyżej 10 reszt cukrowych) - skrobia (zapasowa u roślin), glikogen (zapasowy u zwierząt), celuloza (budulec ścian komórkowych roślin) i chityna (tworzy szkielety stawonogów)