Priony - białkowe czynniki zakaźne
Priony to wyjątkowe czynniki chorobotwórcze zbudowane wyłącznie z białka, bez udziału kwasów nukleinowych. Są jedynymi znanymi patogenami, które nie zawierają DNA ani RNA, a mimo to mogą wywoływać choroby zakaźne.
Białka prionowe oznaczanejakoPrPSc to nieprawidłowe formy normalnego białka PrP występującego w organizmach ssaków, ptaków i niektórych innych organizmów. Kluczową cechą prionów jest ich zdolność do zmiany prawidłowych białek PrP w nieprawidłową formę prionową. Ta zmiana polega na przekształceniu struktury z alfa-helisy (prawidłowa) w beta-harmonijkę (patologiczna).
Priony wywołują tzw. zakaźne gąbczaste encefalopatie - nieuleczalne choroby układu nerwowego. Najsłynniejsze z nich to choroba Creutzfeldta-Jacoba u ludzi i choroba szalonych krów u bydła. Charakteryzują się one tworzeniem w mózgu licznych wakuoli, obecnością złogów amyloidu, brakiem stanu zapalnego oraz objawami jak drżenie, utrata kontroli mięśniowej i otępienie.
Uwaga! Priony są wyjątkowo odporne na typowe metody dezynfekcji - nie niszczy ich wysoka temperatura, większość środków chemicznych ani promieniowanie jonizujące, co czyni je szczególnie niebezpiecznymi patogenami.