Wirusy, bakterie, protisty i grzyby

Alternatywny zapis:

krwią np. przez stosowanie jednorazowych igieł oraz rękawiczek i unikania kontaktu płciowego z zakażoną osobą. BAKTERIE Bakterie to organizmy jednokomórkowe, które nie mają jądra komórkowego. Zawierają nić DNA zanurzoną w cytozolu. Komórki bakterii są otoczone ścianą komórkową. Gdzie żyją bakterie? Część żyje na powierzchni innych organizmów lub w ich wnętrzu. Niektóre bakterie potrafią przeżyć w trudnych (skrajnych) warunkach środowiska np. w wodzie o temperaturze powyżej 100 stopni Celsjusza. Jakie kształty mają bakterie? Ze względu na kształt, bakterie dzielimy na ● ● kuliste (ziarniaki, gronkowce, paciorkowce, dwoinki), podłużne (pałeczki, laseczki) spiralne (śrubowce, przecinkowce, krętki). Odżywianie się bakterii? Większość bakterii jest cudzożywna, a niektóre są pasożytami (pobierają pokarm z ciał innych organizmów i wywołują ich choroby). Nieliczne są samożywne, ale niektóre z nich przeprowadzają fotosyntezę. Jak oddychają bakterie? Jedne bakterie oddychają tylko tlenowo, a inne - tylko bez udziału tlenu. Są też takie które oddychają na oba sposoby (zależne od tego czy w środowisku jest tlen). Jak rozmnażają się bakterie? Bakterie rozmnażają się bezpłciowo, przez podział komórki. Jedna komórka bakterii dzieli się na dwie komórki zwane komórkami potomnymi. Przy dobrych warunkach bakterie mogą dzielić się co 20 minut. Cechy bakterii: ● ● ● ● WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY Są organizmami jednokomórkowymi Nie maja jądra komórkowego Są otoczone ścianą komórkową Są cudzożywne lub samożywne Oddychają tlenowo lub przeprowadzają fermentację Rozmnażają się bezpłciowo. Choroby bakteryjne Są to choroby przenoszone przez krew. ● BORELIOZA Tą chorobę przenoszą kleszcze. Bakterie dostają się do organizmu w wyniku ugryzienia przez zakażonego nimi kleszcza. Objawy: rumień na skórze, gorączka, ból głowy, osłabienie, objawy ze strony układu nerwowego. Jak zapobiegać? Należy nosić odpowiednią odzież podczas wypraw na łąki, do lasu lub przebywaniu w miejscach, gdzie mógłby na nas przejść kleszcz. Po każdym przyjściu należy umyć się i obejrzeć dokładnie ciało. Można stosować preparaty odstraszające. TĘŻEC Bakterie do organizmu dostają się poprzez ranę zabrudzoną ziemią. Objawy: zaburzenia czucia, bóle głowy, wzmożone napięcie mięśni oraz drgawki. Jak zapobiegać? Należy wykonywać szczepienia ochronne przeciw tężcowi. Osobą, które się nie zaszczepiły podaje się surowicę. Co to jest surowica? Surowica to preparat leczniczy zawierający duże stężenie przeciwciał, które - wprowadzone do organizmu - przyczyniają się do szybkiej likwidacji infekcji. ● CHOROBA PRZENOSZONA DROGĄ POKARMOWĄ TO SALMONELLOZA. Bakterie przenoszone są z pokarmem np. zawierającym surowe jaja. Objawy: gorączka, silne bóle brzucha, biegunka, nudności i wymioty. Jak zapobiegać? Należy przestrzegać zasad higieny, właściwie przygotowywać i przechowywać żywność. ● CHOROBA PRZENOSZONA DROGĄ KROPELKOWĄ TO GRUŹLICA. Bakterie dostają się do organizmu z wdychanym powietrzem. Objawy: Gorączka, kaszel, ból w klatce piersiowej, spadek masy ciała. Jak zapobiegać? Należy wykonywać okresowe prześwietlenia płuc i szczepienia ochronne. WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY PROTISTY Protisty to organizmy jednokomórkowe lub wielokomórkowe. Zasiedlają one różnorodne środowiska, najczęściej jednak żyją w środowiskach wodnych. Wyróżniamy: ● ● protisty samożywne-(np. listownica), protisty cudzożywne -(np. pantofelek) zmieniające sposób odżywiania w zależności od dostępu do światła (np. euglena). Pantofelek żyje w kałużach, stawach i jeziorkach. Należy do drapieżników. Poluje np. na bakterie. Budowa Pantofelka Pantofelek należy to protistów dwa jądra komórkowe (większe kieruje wszystkimi czynnościami życiowymi) jednokomórkowych. Odżywianie: cudzożywne. Oddychanie: tlenowe. Rozmnażanie: bezpłciowe przez podział komórki. liczne rzęski (umożliwiają poruszanie się) wodniczka tętniąca (usuwa m.in. nadmiar wody) wodniczka pokarmowa (trawi pokarm pobrany z otoczenia) Euglena żyje w kałużach, stawach i WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY jeziorach. Dzięki chloroplastom może przeprowadzać fotosyntezę, ale gdy nie ma dostępu do światła, staje się cudzożywna. Budowa Eugleny Euglena należy do protistów jednokomórkowych. Odżywianie: samożywne lub cudzożywne. Oddychanie: tlenowe. Rozmnażanie: bezpłciowe przez podział komórki. wielokomórkowych. Odżywianie: samożywne. Oddychanie: tlenowe. Rozmnażanie: bezpłciowe lub płciowe (komórki jajowe i plemniki). Większość protistów uzyskuje energię dzięki oddychaniu tlenowemu. Te protisty, które nie mają dostępu do tlenu, przeprowadzają fermentację. Są to np. pasożyty wewnętrzne organizmów. Protisty rozmnażają się: Chloroplasty (w nich powstaje pokarm podczas fotosyntezy) Listownica żyje w wodach słonych np. Morzu Bałtyckim. Przypomina rośliny lądowe. Listownica należy to protistów ● długa wić (dzięki niej się porusza) ● wodniczka tętniąca (usuwa m.in. nadmiar wody) bezpłciowo - przez podział komórki podział ciała na fragmenty płciowo - za pomocą komórek rozrodczych. plamka oczna (wykrywa światło potrzebne do fotosyntezy) jądro komórkowe (kieruje pracą całej komórki) część przypominająca liście część przypominająca łodygę część przypominająca korzenie Choroby wywoływane przez protisty Malaria to choroba pasożytnicza, która występuje w niektórych rejonach Afryki, Azji, Ameryki Północnej i Południowej. ● Jak można się zarazić? Człowiek zaraża się malarią, jeżeli zostanie ukłuty przez samicę komara widliszka, w której ślinie znajdują się protisty pasożytnicze - zarodźce malarii. Objawy: Dreszcze, wysoka temperatura (często powyżej 40°C), bóle głowy, nudności, wyczerpanie organizmu. WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY Uwaga: Malaria może doprowadzić do śmierci. Jak zapobiegać? Stosować środki odstraszające komary oraz montować w oknach specjalne siatki utrudniające owadom dostęp do mieszkania. ● Toksoplazma to choroba pasożytnicza, która występuje na całym świecie. Jak można się zarazić? Najczęściej przez zjedzenie niedogotowanego mięsa chorych zwierząt lub przez kontakt z odchodami kota zarażonego pasożytniczymi protistami o nazwie toksoplazma. Jakie są objawy? Zarażenie zwykle nie powoduje objawów u osób dorosłych. Toksoplazma jest niebezpieczna dla kobiet w ciąży, ponieważ może spowodować wady u rozwijającego się dziecka. Jak zapobiegać? Należy unikać jedzenia surowego lub niedogotowanego mięsa, a także kontaktu z zakażonymi kotami. Cechy grzybów ● ● ● GRZYBY Grzyby tworzą osobne królestwo Cechą charakterystyczną większości z nich jest obecność w komórce więcej niż jednego jądra komórkowego. Ponadto komórki grzybów są otoczone ścianą komórkową zbudowaną z cukru - chityny. Nie występują w nich chloroplasty, co sprawia, że wszystkie grzyby są cudzożywne. Ciało grzybów nazywamy grzybnią. ● ● ● ● ● WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY Grzyby żyją głównie w środowisku lądowym. Najczęściej występują w miejscach wilgotnych, ciepłych i zacienionych. Najwięcej gatunków grzybów rośnie w lasach. Niektóre pojawiają się również w domach. Znane są też gatunki, które żyją na powierzchni lub we wnętrzu innych organizmów. owocnik Przykłady grzybów blaszki kapelusz trzon luźne strzępki grzybni rurki owocnik Podgrzybek występuje w lasach iglastych i mieszanych. Grzyby pleśniowe tworzą ciemny nalot na ścianach wilgotnych pomieszczeń. Opieńka rośnie na pniach oraz gałęziach drzew liściastych. Grzyby jednokomórkowe Grzyby, których ciało jest zbudowane z jednej komórki, mają zazwyczaj mikroskopijne rozmiary. Do wyjątków należy pleśniak widoczny gołym okiem. Grzyby wielokomórkowe Grzyby te są najczęściej zbudowane z części podziemnej i owocnika. Część podziemną tworzą luźno ułożone strzępki. Z kolei owocnik powstaje ze strzępek, które są ze sobą ciasno splecione. Owocniki najczęściej składają się z kapeluszu i trzonu. Na spodzie kapelusza powstają zarodniki- komórki umożliwiające rozmnażanie. Odżywianie się grzybów WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY Wszystkie grzyby są cudzożywne. Wiele z nich, w tym grzyby kapeluszowe, żywi się szczątkami organizmów. Grzyby mogą być też pasożytami żyjącymi wewnątrz lub na powierzchni innych organizmów. Powodują wtedy ich choroby. Niektóre gatunki grzybów żyją w ścisłym związku z roś- linami, na przykład drzewami. Strzępki grzybów oplatają ich korzenie i w ten sposób ułatwiają im pobieranie wody. W zamian otrzymują substancje pokarmowe wytworzone przez drzewa podczas fotosyntezy. ● W ścisłym związku z dębami żyją borowiki. Dlatego podczas grzybobrania należy ich szukać wśród dębów. • Szczątkami organizmów odżywia się zrywka. Ma ona wysokość około 3 mmi rośnie na odchodach roślinożerców. Pasożytem zbóż jest rdza źdźbłowa. Na liściach zarażonych nią roślin pojawiają się pomarańczowe plamy. Oddychanie grzybów Większość grzybów uzyskuje energię dzięki oddychaniu tlenowemu. Drożdże, w zależności od środowiska, w którym żyją, mogą oddychać tlenowo lub przeprowadzają fermentację. Rozmnażanie się grzybów Grzyby rozmnażają się płciowo za pomocą komórek rozrodczych oraz bezpłciowo. Przykładem rozmnażania bezpłciowego jest pączkowanie występujące u drożdży. Polega ono na tym, że na komórkach drożdży tworzy się uwypuklenie, które stopniowo rozwija się w nowy organizm. Grzyby wielokomórkowe, na przykład pieczarka, mogą rozmnażać się bezpłciowo przez fragmentację grzybni. Fragmentacja polega na tym, że grzybnia dzieli się na kilka części. Z każdej części wyrasta nowy organizm. Powszechnym sposobem rozmnażania się prawie wszystkich grzybów jest wytwarzanie zarodników. Znaczenie grzybów w przyrodzie Grzyby mają istotne znaczenie w przyrodzie. Niektóre z nich rozkładają szczątki organizmów na proste substancje i w ten sposób użyźniają glebę. Ponadto owocniki wielu grzybów stanowią pożywienie dla zwierząt, między innymi ślimaków, lisów, saren i dzików. Niektóre grzyby to pasożyty, które mogą powodować choroby zwierząt i roślin. Grzyby, które są trujące dla człowieka, mogą stanowić pokarm dla zwierząt. Znaczenie grzybów dla człowieka Człowiek na co dzień wykorzystuje wiele gatunków grzybów. Służą mu one między innymi: • jako dodatek do potraw - są źródłem witamin i soli mineralnych, do wypieku pieczywa i ciast oraz do produkcji alkoholu, • do produkcji serów, ● ● WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY do produkcji leków, na przykład antybiotyków. Wiele grzybów ma negatywne znaczenie. Na przykład pleśnie niszczą niewłaściwie przechowywaną żywność. Grzyby pleśniowe maja właściwości trujące. Grzyby wywołują też choroby skóry i narządów wewnętrznych, na przykład płuc. Niektóre gatunki stanowią zagrożenie dla w zdrowia ze względu na właściwości trujące. Przykładem jest muchomor sromotnikowy. Hubiak pospolity • Owocnik o barwie szarej lub czerwonobrązowej. • Występuje na starych pniach drzew liściastych. Piestrzenica kasztanowata • Owocnik kapeluszowy o barwie żółtawobrązowej. • Występuje w lasach sosnowych. • Grzyb trujący. Purchawica olbrzymia • Owocnik kulisty biały. • Występuje na łąkach i w parkach. Muchomor czerwony • Owocnik kapeluszowy. Kapelusz czerwony z białymi łatkami. Występuje w lasach mieszanych. Grzyb trujący. ● Pięknoróg największy Owocnik o barwie pomarańczowej. • Występuje w lasach mieszanych. Koźlarz dębowy • Owocnik kapeluszowy. Kapelusz o barwie brązowej. • Występuje w lasach mieszanych. Czym są porosty? Porosty to organizmy zaliczane do królestwa grzybów, które mają nietypową budowę. Ich ciało jest zbudowane z dwóch składników: strzępek grzyba i komórek glonów. Grzyb zapewnia komórkom glonu ochronę i dostarcza im wodę z solami mineralnymi. Sam z kolei korzysta z pokarmu wytworzonego przez glony podczas fotosyntezy. Dzięki takiej współpracy porosty mogą rosnąć tam, gdzie inne organizmy nie mają szans na przetrwanie. Ponadto doskonale znoszą surowe warunki, między innymi suszę, i skrajnie niskie lub skrajnie wysokie temperatury. Zwykle mają postać wielobarwnych plam pokrywających skały lub różnokształtnych krzaczków, które wyrastają na korze drzew lub na powierzchni gleby. zbite strzępki grzyba luźne strzępki grzybni warstwa dolna WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY Rodzaje: ● Glony - grupa samożywnych organizmów, do której należą przedstawiciele trzech królestw: bakterii, protistów i roślin. ● ● chwytniki Porosty skorupiaste. Porosty listkowate. Porosty krzaczkowate. glony WIRUSY, BAKTERIE, PROTISTY I GRZYBY Znaczenie porostów Porosty ze względu na niewielkie wymagania życiowe często jako pierwsze zasiedlają nowe środowiska. Na przykład rosną na nagich skałach, gdzie uczestniczą w tworzeniu się gleby. Dopiero na przygotowanym przez nie podłożu mogą rozwijać się rośliny. Dlatego porosty są nazywane organizmami pionierskimi. Liczne gatunki porostów są wrażliwe na zanieczyszczenia powietrza. Obfite występowanie porostów świadczy o tym, że powietrze jest czyste. Brak porostów informuje o silnym zanieczyszczeniu powietrza.