Czynniki lokalizacji i koncentracja przemysłu

Czynniki lokalizacji przemysłu to kluczowe elementy wpływające na decyzje o umiejscowieniu zakładów przemysłowych. Dzielą się one na dwie główne kategorie:

1. Przyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu:

   • Baza surowcowa
   • Klimat
   • Zasoby wodne
   • Ukształtowanie terenu
   • Bariery ekologiczne (wpływ na środowisko, zakaz lokalizacji na terenach chronionych i glebach I/II klasy)

2. Pozaprzyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu:

   • Rynek zbytu
   • Zasoby siły roboczej i kwalifikacje pracowników
   • Baza energetyczna
   • Kapitał
   • Zaplecze naukowo-badawcze i techniczne
   • Polityka państwa

Example: Czynniki lokalizacji przemysłu tradycyjnego często opierają się na dostępie do surowców, podczas gdy czynniki lokalizacji przemysłu high-tech mogą bardziej zależeć od dostępu do wykwalifikowanej kadry i zaplecza naukowo-badawczego.

Typy lokalizacji przemysłu obejmują:

1. Lokalizację przymusową - związaną ściśle z występowaniem surowców (np. kopalnie węgla)
2. Lokalizację związaną - zależną od kilku czynników
3. Lokalizację swobodną - niezależną od konkretnego miejsca

Koncentracja przemysłu może przybierać różne formy:

1. Aglomeracja - koncentracja przemysłu w mieście:

   • Zalety: dostęp do infrastruktury technicznej, wykwalifikowana kadra, bliskość rynku zbytu
   • Wady: ograniczenie terenu, zanieczyszczenie środowiska, dociążenie infrastruktury

2. Deglomeracja - lokalizacja poza miastem:

   • Zalety: większa przestrzeń, tańsza ziemia, mniejszy wpływ na infrastrukturę miasta
   • Wady: oddalenie od miasta, zasobów pracy i rynku zbytu, mniejsza dostępność przedsiębiorstw usługowych

Highlight: Wybór między aglomeracją a deglomeracją zależy od specyfiki danego przemysłu i jego potrzeb lokalizacyjnych.

Obszary koncentracji przemysłu to przede wszystkim okręgi przemysłowe, czyli skupiska wielu ośrodków i zakładów przemysłowych na silnie zurbanizowanych terenach. Charakteryzują się one:

• Składaniem się z kilku zakładów przemysłowych
• Znacznym odsetkiem ludności zatrudnionej w przemyśle
• Skupieniem znacznego potencjału wytwórczego na niewielkim obszarze
• Silnymi powiązaniami produkcyjnymi między zakładami

Definition: Okręg przemysłowy to obszar o wysokiej koncentracji zakładów przemysłowych, charakteryzujący się silnymi powiązaniami produkcyjnymi i znacznym udziałem zatrudnienia w przemyśle.

Typy okręgów przemysłowych:

1. Surowcowe - rozwijające się w oparciu o występowanie surowców
2. Wielkomiejskie - zlokalizowane w aglomeracjach miejskich
3. Transportowe - wykorzystujące dogodne położenie komunikacyjne
4. Poligeniczne - o złożonej genezie

Example: Największe okręgi przemysłowe na świecie to m.in. Damodar w Indiach (wydobywczy), Północny w Chinach (wydobywczy), Keihin, Chukyo i Hanshin w Japonii (transportowy/różnorodny), oraz Dolina Krzemowa w USA (technopolia).

Największe okręgi przemysłowe w Polsce to m.in. Górnośląski Okręg Przemysłowy, Warszawski Okręg Przemysłowy i Łódzki Okręg Przemysłowy.

Vocabulary: Technopolia - obszar o wysokiej koncentracji przedsiębiorstw z branży wysokich technologii, często powiązany z ośrodkami naukowo-badawczymi.

Restrukturyzacja przemysłu to proces unowocześniania produkcji poprzez zmianę profilu i zastąpienie tradycyjnych gałęzi przemysłu nowoczesnymi. Skutki restrukturyzacji mogą być zarówno pozytywne (np. poprawa stanu środowiska, zróżnicowanie struktury przemysłu), jak i negatywne (np. zwolnienia pracowników, konieczność przekwalifikowania się).

Quote: "Restrukturyzacja przemysłu to zmiana profilu produkcji poprzez likwidację tradycyjnych gałęzi przemysłu oraz zastąpienie ich nowoczesnymi."

Definicja i funkcje przemysłu

Definicja przemysłu w geografii ekonomicznej obejmuje II sektor gospodarki, który zajmuje się wydobywaniem i przetwarzaniem surowców. Przemysł dzieli się na kilka kluczowych sekcji:

• Górnictwo i wydobywanie (sekcja B)
• Przetwórstwo przemysłowe (sekcja C)
• Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja D)
• Dostawy wody, gospodarowanie ściekami i odpadami (sekcja E)

Funkcje przemysłu można podzielić na trzy główne kategorie:

1. Ekonomiczne funkcje przemysłu:

   • Stymulacja rozwoju innych sektorów gospodarki
   • Tworzenie dochodu narodowego

2. Funkcje społeczne:

   • Tworzenie miejsc pracy
   • Podnoszenie poziomu życia społeczeństwa

3. Funkcja przestrzenna przemysłu:

   • Przyspieszanie procesów urbanizacyjnych

Highlight: Przemysł pełni kluczową rolę w gospodarce, wpływając nie tylko na aspekty ekonomiczne, ale także na rozwój społeczny i przestrzenny.

Etapy rozwoju przemysłu obejmują cztery rewolucje przemysłowe:

1. I rewolucja przemysłowa $epoka pary$ - XVIII/XIX w.
2. II rewolucja przemysłowa $epoka elektryczności$ - XIX/XX w.
3. III rewolucja przemysłowa $nowe technologie$ - XX w.
4. IV rewolucja przemysłowa - XXI w.

Definition: Rewolucja przemysłowa to okres gwałtownych zmian technologicznych i organizacyjnych w przemyśle, prowadzący do znacznego wzrostu produkcji i wydajności.

Rozwój przemysłu różni się w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego kraju:

• W krajach wysoko rozwiniętych udział przemysłu w gospodarce jest niewielki i spada na rzecz usług i unowocześniania przemysłu.
• W niektórych krajach produkcja przemysłowa jest stabilna, opierając się na konkretnych surowcach (np. przemysł drzewny w Finlandii).
• Kraje rozwijające się mają mały udział procentowy przemysłu w gospodarce, chyba że bazują na surowcach (np. kraje naftowe).
• Kraje nowo uprzemysłowione charakteryzują się silnie rozwijającym się przemysłem i dużym udziałem w gospodarce (np. Meksyk, Brazylia, Chiny, Indie).

Example: Do krajów nowo uprzemysłowionych zaliczamy m.in.: Meksyk, Brazylię, Argentynę, Chile, Chiny, Indie, Malezję, Filipiny, Tajlandię, Indonezję, Turcję, Rosję i Republikę Południowej Afryki.