Czynniki lokalizacji i koncentracja przemysłu

Czynniki lokalizacji przemysłu to kluczowe elementy wpływające na decyzje o umiejscowieniu zakładów przemysłowych. Dzielą się one na dwie główne kategorie:

1. Przyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu: Baza surowcowa Klimat Zasoby wodne Ukształtowanie terenu Bariery ekologiczne $wpływ na środowisko, zakaz lokalizacji na terenach chronionych i glebach I/II klasy$
2. Pozaprzyrodnicze czynniki lokalizacji przemysłu: Rynek zbytu Zasoby siły roboczej i kwalifikacje pracowników Baza energetyczna Kapitał Zaplecze naukowo-badawcze i techniczne Polityka państwa

Example: Czynniki lokalizacji przemysłu tradycyjnego często opierają się na dostępie do surowców, podczas gdy czynniki lokalizacji przemysłu high-tech mogą bardziej zależeć od dostępu do wykwalifikowanej kadry i zaplecza naukowo-badawczego.

Typy lokalizacji przemysłu obejmują:

1. Lokalizację przymusową - związaną ściśle z występowaniem surowców $np. kopalnie węgla$
2. Lokalizację związaną - zależną od kilku czynników
3. Lokalizację swobodną - niezależną od konkretnego miejsca

Koncentracja przemysłu może przybierać różne formy:

1. Aglomeracja - koncentracja przemysłu w mieście: Zalety: dostęp do infrastruktury technicznej, wykwalifikowana kadra, bliskość rynku zbytu Wady: ograniczenie terenu, zanieczyszczenie środowiska, dociążenie infrastruktury
2. Deglomeracja - lokalizacja poza miastem: Zalety: większa przestrzeń, tańsza ziemia, mniejszy wpływ na infrastrukturę miasta Wady: oddalenie od miasta, zasobów pracy i rynku zbytu, mniejsza dostępność przedsiębiorstw usługowych

Highlight: Wybór między aglomeracją a deglomeracją zależy od specyfiki danego przemysłu i jego potrzeb lokalizacyjnych.

Obszary koncentracji przemysłu to przede wszystkim okręgi przemysłowe, czyli skupiska wielu ośrodków i zakładów przemysłowych na silnie zurbanizowanych terenach. Charakteryzują się one:

• Składaniem się z kilku zakładów przemysłowych
• Znacznym odsetkiem ludności zatrudnionej w przemyśle
• Skupieniem znacznego potencjału wytwórczego na niewielkim obszarze
• Silnymi powiązaniami produkcyjnymi między zakładami

Definition: Okręg przemysłowy to obszar o wysokiej koncentracji zakładów przemysłowych, charakteryzujący się silnymi powiązaniami produkcyjnymi i znacznym udziałem zatrudnienia w przemyśle.

Typy okręgów przemysłowych:

1. Surowcowe - rozwijające się w oparciu o występowanie surowców
2. Wielkomiejskie - zlokalizowane w aglomeracjach miejskich
3. Transportowe - wykorzystujące dogodne położenie komunikacyjne
4. Poligeniczne - o złożonej genezie

Example: Największe okręgi przemysłowe na świecie to m.in. Damodar w Indiach $wydobywczy$, Północny w Chinach $wydobywczy$, Keihin, Chukyo i Hanshin w Japonii $transportowy/różnorodny$, oraz Dolina Krzemowa w USA $technopolia$.

Największe okręgi przemysłowe w Polsce to m.in. Górnośląski Okręg Przemysłowy, Warszawski Okręg Przemysłowy i Łódzki Okręg Przemysłowy.

Vocabulary: Technopolia - obszar o wysokiej koncentracji przedsiębiorstw z branży wysokich technologii, często powiązany z ośrodkami naukowo-badawczymi.

Restrukturyzacja przemysłu to proces unowocześniania produkcji poprzez zmianę profilu i zastąpienie tradycyjnych gałęzi przemysłu nowoczesnymi. Skutki restrukturyzacji mogą być zarówno pozytywne $np. poprawa stanu środowiska, zróżnicowanie struktury przemysłu$, jak i negatywne $np. zwolnienia pracowników, konieczność przekwalifikowania się$.

Quote: "Restrukturyzacja przemysłu to zmiana profilu produkcji poprzez likwidację tradycyjnych gałęzi przemysłu oraz zastąpienie ich nowoczesnymi."

Definicja i funkcje przemysłu

Definicja przemysłu w geografii ekonomicznej obejmuje II sektor gospodarki, który zajmuje się wydobywaniem i przetwarzaniem surowców. Przemysł dzieli się na kilka kluczowych sekcji:

• Górnictwo i wydobywanie $sekcja B$
• Przetwórstwo przemysłowe $sekcja C$
• Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę $sekcja D$
• Dostawy wody, gospodarowanie ściekami i odpadami $sekcja E$

Funkcje przemysłu można podzielić na trzy główne kategorie:

1. Ekonomiczne funkcje przemysłu: Stymulacja rozwoju innych sektorów gospodarki Tworzenie dochodu narodowego
2. Funkcje społeczne: Tworzenie miejsc pracy Podnoszenie poziomu życia społeczeństwa
3. Funkcja przestrzenna przemysłu: Przyspieszanie procesów urbanizacyjnych

Highlight: Przemysł pełni kluczową rolę w gospodarce, wpływając nie tylko na aspekty ekonomiczne, ale także na rozwój społeczny i przestrzenny.

Etapy rozwoju przemysłu obejmują cztery rewolucje przemysłowe:

1. I rewolucja przemysłowa $epoka pary$ - XVIII/XIX w.
2. II rewolucja przemysłowa $epoka elektryczności$ - XIX/XX w.
3. III rewolucja przemysłowa $nowe technologie$ - XX w.
4. IV rewolucja przemysłowa - XXI w.

Definition: Rewolucja przemysłowa to okres gwałtownych zmian technologicznych i organizacyjnych w przemyśle, prowadzący do znacznego wzrostu produkcji i wydajności.

Rozwój przemysłu różni się w zależności od poziomu rozwoju gospodarczego kraju:

• W krajach wysoko rozwiniętych udział przemysłu w gospodarce jest niewielki i spada na rzecz usług i unowocześniania przemysłu.
• W niektórych krajach produkcja przemysłowa jest stabilna, opierając się na konkretnych surowcach $np. przemysł drzewny w Finlandii$.
• Kraje rozwijające się mają mały udział procentowy przemysłu w gospodarce, chyba że bazują na surowcach $np. kraje naftowe$.
• Kraje nowo uprzemysłowione charakteryzują się silnie rozwijającym się przemysłem i dużym udziałem w gospodarce $np. Meksyk, Brazylia, Chiny, Indie$.

Example: Do krajów nowo uprzemysłowionych zaliczamy m.in.: Meksyk, Brazylię, Argentynę, Chile, Chiny, Indie, Malezję, Filipiny, Tajlandię, Indonezję, Turcję, Rosję i Republikę Południowej Afryki.