Pas wyżyn i gór

Pas wyżyn i starych gór charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu zależną od budowy geologicznej. Najwyższym wzniesieniem jest Łysica (614 m n.p.m.) w Górach Świętokrzyskich. Charakterystyczne formy to:

• Wąwozy lessowe
• Ostańce
• Formy krasowe (jaskinie, leje, studnie)

Highlight: Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej można znaleźć liczne wapienne formy skałkowe o różnorodnych kształtach.

Pas kotlin to obniżenie między pasem wyżyn a Karpatami, obejmujące Kotlinę Sandomierską i Oświęcimską. Charakteryzuje się terenami równinnymi i lekko falistymi.

Karpaty i Sudety stanowią pas gór o dużych wysokościach względnych, stromych stokach i ostrych grzbietach. Najwyższym pasmem są Tatry, a najwyższym wzniesieniem Sudetów - Śnieżka (1602 m n.p.m.).

Example: Charakterystyczne formy w górach to doliny U-kształtne, kotły polodowcowe, turnie i gołoborza.

Zlodowacenia i ich wpływ na rzeźbę terenu

Cechy ukształtowania powierzchni Polski są w dużej mierze wynikiem działalności lodowców. Wyróżniamy trzy rodzaje zlodowaceń lądolodu skandynawskiego:

1. Zlodowacenia południowopolskie - o największym zasięgu
2. Zlodowacenia środkowopolskie (zlodowacenia Odry) - o mniejszym zasięgu
3. Zlodowacenia północnopolskie (najmłodsze) - o najmniejszym zasięgu

Definition: Glacjał - okres ochładzania się klimatu i zwiększenia zasięgu lądolodu. Interglacjał - okres ocieplenia klimatu i zmniejszenia zasięgu lądolodu.

W wyniku działalności lodu lodowcowego powstały:

• Moreny czołowe i denne
• Głazy narzutowe (eratyki)
• Rynny polodowcowe
• Pradoliny
• Sandry
• Kemy
• Drumliny

Vocabulary: Denudacja - proces polegający na obniżaniu i wyrównywaniu powierzchni terenu.

Ukształtowanie powierzchni Polski notatka powinna zawierać informacje o pasach rzeźby terenu, głównych formach ukształtowania powierzchni oraz wpływie zlodowaceń na obecny krajobraz Polski.

Pas kotlin i pas gór - charakterystyka krajobrazu górskiego

Pas kotlin i pas gór stanowią dwa ostatnie pasy rzeźby terenu Polski, obejmujące południową część kraju.

Pas kotlin to ogromne obniżenie między pasem wyżyn a Karpatami. Obejmuje on Kotlinę Sandomierską i Kotlinę Oświęcimską, połączone rowem tektonicznym, którego dnem płynie Wisła.

Charakterystyczne formy ukształtowania powierzchni w pasie kotlin to:

• Tereny równinne i lekko faliste
• Formy eoliczne w postaci wydm i obszarów zwydmionych
• Występowanie czarnoziemów

Pas gór obejmuje Karpaty i Sudety, charakteryzujące się wysokogórską rzeźbą terenu.

Vocabulary: Wysokogórska rzeźba terenu - ukształtowanie powierzchni charakteryzujące się dużymi wysokościami względnymi, stromymi stokami, ostrymi górskimi grzbietami i graniami.

Charakterystyczne formy ukształtowania powierzchni w pasie gór to:

• Doliny U-kształtne
• Doliny zawieszone
• Wały moreny bocznej i środkowej
• Wały moreny dennej
• Gołoborza
• Turnie

Definition: Turnia - ostro zakończony szczyt skalny w górach, charakterystyczny dla krajobrazu wysokogórskiego.

Najwyższym pasmem górskim są Tatry, które odznaczają się typową wysokogórską rzeźbą. Najwyższym wzniesieniem Sudetów jest położona w Karkonoszach Śnieżka (1602 m n.p.m.).

Highlight: Krainy geograficzne Polski w pasie gór obejmują m.in. Tatry, Beskidy, Pieniny, Bieszczady (w Karpatach) oraz Karkonosze, Góry Sowie, Góry Stołowe (w Sudetach).

Ukształtowanie powierzchni Polski w pasie gór jest rezultatem intensywnych procesów górotwórczych oraz późniejszej erozji glacjalnej i fluwioglacjalnej, które ukształtowały charakterystyczny alpejski krajobraz wysokogórski.

Ukształtowanie powierzchni Polski

Ukształtowanie powierzchni Polski charakteryzuje się trzema głównymi cechami:

1. Niziny (91% powierzchni) - obszary poniżej 300 m n.p.m.
2. Obszary wyżynne (6%) - tereny na wysokości 300-1000 m n.p.m.
3. Obszary górskie (3%) - tereny powyżej 1000 m n.p.m.

Highlight: Najwyższym punktem w Polsce jest wierzchołek Rysy (2499 m n.p.m.), a najniższym depresja we wsi Marzęcino na Żuławach Wiślanych (2,2 m p.p.m).

Wymień dwa główne czynniki które wpłynęły na ukształtowanie powierzchni Polski:

1. Ruchy górotwórcze w południowej części kraju
2. Działalność lądolodu i wód polodowcowych w północnej i środkowej części

Obecnie powierzchnia Polski jest modelowana przez:

• Grawitacyjne ruchy masowe (szczególnie w górach)
• Wody płynące
• Wiatr
• Fale i prądy morskie
• Działalność człowieka (górnictwo, rolnictwo)

Vocabulary: Depresja - obszar położony poniżej poziomu morza.