Cechy ukształtowania powierzchni Polski

Ukształtowanie powierzchni Polski charakteryzuje się kilkoma istotnymi cechami. Zdecydowana większość kraju (91,3%) leży na wysokości poniżej 300 m n.p.m., co świadczy o przewadze terenów nizinnych. Obszary położone między 300 a 1000 m n.p.m. zajmują 8,5% powierzchni, natomiast tereny powyżej 1000 m n.p.m. stanowią zaledwie 0,2% kraju.

Najniżej położonym miejscem w Polsce jest wieś Marzęcino na Żuławach Wiślanych (-2,2 m p.p.m.), podczas gdy najwyższym punktem jest północno-zachodni wierzchołek Rysów w Tatrach (2499 m n.p.m.).

Na współczesną rzeźbę terenu Polski wpływają różne czynniki, w tym budowa geologiczna, rodzaj skał i ich odporność na procesy zewnętrzne. W południowej części kraju kluczową rolę odegrały ruchy górotwórcze, natomiast północna i środkowa część została ukształtowana głównie przez zlodowacenia.

Highlight: Istotną cechą rzeźby Polski jest jej nachylenie w kierunku północno-zachodnim, co determinuje kierunek przepływu większości polskich rzek.

Charakterystyczną cechą ukształtowania powierzchni Polski jest jej pasowy układ. Wyróżnia się sześć głównych pasów o równoleżnikowym przebiegu: pas pobrzeży, pas pojezierzy, pas nizin, pas wyżyn, pas kotlin oraz pas gór (Karpaty i Sudety).

Definicja: Pasy ukształtowania powierzchni Polski to równoleżnikowo ułożone obszary o podobnych cechach rzeźby terenu, które tworzą charakterystyczny układ morfologiczny kraju.

Zlodowacenia w Polsce

Zlodowacenia w Polsce odegrały kluczową rolę w kształtowaniu obecnej rzeźby terenu. Lądolód skandynawski kilkakrotnie wkraczał na obszar Polski, pozostawiając po sobie charakterystyczne formy terenu.

Wyróżnia się trzy główne zlodowacenia:

1. Zlodowacenie południowopolskie (Sanu)
2. Zlodowacenie środkowopolskie (Odry)
3. Zlodowacenie północnopolskie (Wisły)

Vocabulary: Lądolód to ogromna masa lodu pokrywająca rozległe obszary lądowe, powstała w wyniku nagromadzenia się dużych ilości śniegu, który z czasem przekształcił się w lód.

Okresy ochładzania się klimatu i zwiększania zasięgu lądolodu nazywane są glacjałami, natomiast okresy ocieplenia i zmniejszania się zasięgu lądolodu to interglacjały.

W wyniku działalności lądolodu powstały charakterystyczne formy terenu, takie jak moreny czołowe, moreny denne oraz głazy narzutowe. Do erozyjnych form fluwioglacjalnych należą rynny podlodowcowe i pradoliny.

Przykład: W Tatrach i Karkonoszach, w wyniku ochłodzenia klimatu w plejstocenie, powstały lodowce górskie. Po ich wytopieniu w kotłach lodowcowych utworzyły się jeziora cyrkowe, zwane stawami.

Wpływ klimatu peryglacjalnego na rzeźbę Polski był również znaczący. Silne wiatry wiejące od strony lądolodu przyczyniły się do powstania charakterystycznych form, takich jak wydmy śródlądowe oraz pokrywy lessowe.