Kolebka demokracji - Starożytne Ateny

Demokracja ateńska narodziła się w specyficznych warunkach starożytnych Aten. Przyczyny jej powstania były złożone i obejmowały trudną sytuację społeczno-ekonomiczną, wysoki poziom świadomości społecznej oraz niewielki rozmiar polis, gdzie wszyscy się znali. Te czynniki stworzyły podatny grunt dla rozwoju systemu demokratycznego.

Highlight: Trzy główne przyczyny powstania demokracji ateńskiej to: trudna sytuacja społeczna, wysoki poziom świadomości obywateli oraz mały rozmiar miasta-państwa.

Reformy Drakona stanowiły pierwszy krok w kierunku demokratyzacji. Jego najważniejszym wkładem było spisanie praw, które wcześniej były przekazywane ustnie. To posunięcie miało fundamentalne znaczenie, gdyż ustanowiło zasadę równości wobec prawa dla wszystkich obywateli.

Definition: Reformy Drakona polegały na spisaniu dotychczas zwyczajowych praw, co uczyniło je obowiązującymi dla każdego obywatela Aten.

Społeczeństwo ateńskie dzieliło się na trzy główne grupy:

1. Obywatele - byli to wykształceni mężczyźni, którzy ukończyli 18 lat i pochodzili z Aten. Mieli oni pełnię praw politycznych i mogli uczestniczyć w życiu publicznym polis.

2. Cudzoziemcy (metojkowie) - musieli płacić roczny podatek za pobyt w Atenach, ale nie mieli praw politycznych.

3. Niewolnicy - podlegali swoim panom, ale mogli otrzymywać wynagrodzenie i teoretycznie mieli możliwość wykupienia się z niewoli.

Vocabulary: Metojkowie to cudzoziemcy mieszkający w Atenach, którzy płacili specjalny podatek, ale nie posiadali praw obywatelskich.

Ważnym elementem demokracji ateńskiej był ostracyzm - procedura, która pozwalała na czasowe wygnanie osób uznanych za zagrożenie dla demokracji. Obywatele głosowali, zapisując imię niepożądanej osoby na skorupkach (ostrakonach). Jeśli dana osoba otrzymała wystarczającą liczbę głosów, była skazywana na 10-letnie wygnanie z polis.

Example: Ostracyzm mógł dotknąć nawet wpływowych polityków. Przykładem jest Temistokles, bohater wojen perskich, który został wygnany z Aten w 471 r. p.n.e.

Reformy Solona (594-593 p.n.e.) były kolejnym ważnym krokiem w rozwoju demokracji. Obejmowały one:

• Skasowanie długów
• Likwidację prawa pozwalającego na sprzedaż dłużników w niewolę
• Nowy podział społeczeństwa oparty na majątku, a nie urodzeniu

Reformy Klejstenesa (508-507 p.n.e.) i Peryklesa kontynuowały proces demokratyzacji:

• Klejstenes wprowadził nowy podział społeczeństwa na fyle, zwiększając ich liczbę do 10 i włączając biedniejszych obywateli
• Perykles umocnił ustrój demokratyczny, wprowadzając wynagrodzenie ze skarbu państwa dla urzędników i tworząc urząd stratega

Quote: "Perykles umocnił ustrój demokratyczny, wprowadzając wynagrodzenie ze skarbu państwa dla urzędników."

Kluczowe instytucje demokracji ateńskiej to:

1. Zgromadzenie Narodowe (Eklezja) - obejmowało wszystkich obywateli Aten. Miało prawo inicjatywy ustawodawczej, wybierało strategów i sędziów, zatwierdzało propozycje dekretów.

2. Rada Pięciuset (Bule) - wybierała urzędników, przygotowywała projekty ustaw. Był to najważniejszy organ władzy wykonawczej w starożytnych Atenach, nadzorujący pracę innych instytucji państwowych.

Highlight: Zgromadzenie Narodowe i Rada Pięciuset stanowiły fundament systemu demokratycznego w starożytnych Atenach, zapewniając udział obywateli w rządzeniu państwem.

Demokracja ateńska stała się wzorem dla późniejszych systemów demokratycznych, mimo że miała swoje ograniczenia (np. wykluczenie kobiet, cudzoziemców i niewolników z życia politycznego). Jej podstawowe zasady, takie jak równość wobec prawa, udział obywateli w rządzeniu i odpowiedzialność urzędników przed ludem, stały się fundamentem współczesnych demokracji.