Trzy stany sejmujące i początki parlamentaryzmu

Początki parlamentaryzmu w Polsce są ściśle związane z rozwojem demokracji szlacheckiej. Sejm walny, który po raz pierwszy obradował w 1468 roku w Piotrkowie, stał się głównym organem władzy ustawodawczej.

Trzy stany sejmujące obejmowały:

1. Króla - z prawem zwoływania sejmu, sprzeciwu i składania projektów ustaw
2. Senat - składający się z około 150 senatorów, wyrażający opinie i uczestniczący w decyzjach
3. Izbę poselską - z prawem składania projektów ustaw, głosowania i prowadzenia debat

Definition: Sejm walny - najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce, składający się z króla, senatu i izby poselskiej.

Podczas obrad sejmu omawiano kluczowe sprawy państwowe, takie jak:

• Podatki i stan skarbu królestwa
• Polityka zagraniczna
• Sądy sejmowe
• Kwestie wojskowe

Highlight: Wydarzenie to uznaje się za początek parlamentaryzmu polskiego, co stanowi ważny element demokracji szlacheckiej klasa 6 i demokracji szlacheckiej klasa 2 liceum.

Rozwój systemu parlamentarnego i sejmików szlacheckich

Demokracja szlachecka prezentacja często skupia się na rozwoju systemu parlamentarnego w Polsce XVI wieku. Kluczowym elementem tego systemu był sejm zwyczajny, obradujący co dwa lata przez 6 tygodni, zazwyczaj jesienią lub zimą po zakończeniu prac rolnych.

Example: W razie nagłej potrzeby, np. wybuchu wojny, zwoływano sejm nadzwyczajny.

Ważnym momentem w rozwoju demokracji szlacheckiej był przywilej mielnicki wydany w 1501 roku przez króla Aleksandra Jagiellończyka, który gwarantował senatorom nadzór nad kluczowymi kwestiami państwowymi.

Highlight: W 1505 roku w Radomiu uchwalono konstytucję Nihil novi $nic nowego$, która znacząco ograniczyła władzę królewską na rzecz sejmu.

Wymień zasady i instytucje na których opierała się demokracja szlachecka:

• Sejm walny
• Sejmiki szlacheckie $przedsejmowe, relacyjne, gospodarcze, kapturowe, elekcyjne i deputackie$
• Zasada równości szlacheckiej
• Wolna elekcja królów

Vocabulary: Sejmiki - lokalne zgromadzenia szlachty, pełniące różne funkcje w systemie demokracji szlacheckiej.

Struktura stanu szlacheckiego i ruch egzekucyjny

Demokracja szlachecka notatka powinna zawierać informacje o strukturze stanu szlacheckiego, który stanowił 6-7% społeczeństwa. Szlachta dzieliła się na:

1. Magnaterię - najbogatszą i najbardziej wpływową warstwę
2. Szlachtę średnią - posiadającą majątki ziemskie i angażującą się w życie polityczne
3. Szlachtę zagrodową - najliczniejszą grupę, zajmującą się pracą na roli
4. Gołotę - najuboższą część szlachty, nieposiadającą majątków

Quote: "Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie" - zasada równości szlacheckiej, niezależnie od majątku.

Przywileje szlacheckie w Polsce obejmowały również możliwość nobilitacji - uszlachcenia w uznaniu wyjątkowych zasług lub dzięki osiągnięciu bogactwa.

Ważnym elementem demokracji szlacheckiej był ruch egzekucyjny, który dążył do reform państwa. Konflikt ten wybuchł za czasów Zygmunta Augusta i doprowadził do tzw. wojny kokoszej w 1537 roku.

Definition: Ruch egzekucyjny - dążenie szlachty do egzekucji $wykonania$ praw i przywilejów oraz reform państwowych.

Demokracja szlachecka klasa 6 notatka powinna podkreślać, że ruch egzekucyjny domagał się zwrotu bezprawnie przetrzymywanych dóbr królewskich i reform państwowych, co miało istotny wpływ na kształtowanie się systemu politycznego Rzeczypospolitej.

Wzrost znaczenia szlachty w Polsce

Demokracja szlachecka na czym polegała to kluczowe pytanie dla zrozumienia historii Polski XV-XVI wieku. W tym okresie szlachta stała się dominującą siłą polityczną w państwie polsko-litewskim, co było rezultatem szeregu przywilejów nadanych przez królów.

Highlight: Jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich było "neminem captivabimus nisi iure victum" - prawo nietykalności osobistej szlachty.

Najważniejsze przywileje szlacheckie obejmowały:

• Dziedziczne posiadanie ziemi
• Władzę nad chłopami
• Zwolnienia podatkowe
• Prawo nietykalności osobistej $neminem captivabimus$

Example: Przywileje cerekwicko-nieszawskie z 1454 roku nadane przez Kazimierza Jagiellończyka dawały szlachcie prawo do zatwierdzania nowych podatków i praw.

Przywileje szlacheckie za czasów Jagiellonów systematycznie poszerzały uprawnienia szlachty. Przywilej piotrkowski z 1496 roku ograniczył prawa mieszczan i chłopów, wzmacniając pozycję szlachty. Za panowania Zygmunta Starego szlachta uzyskała przywilej sądowy, przejmując władzę sądowniczą nad chłopami.

Vocabulary: Pospolite ruszenie - obowiązek szlachty do służby wojskowej na wezwanie króla.