Trzy stany sejmujące i początki parlamentaryzmu

Początki parlamentaryzmu w Polsce są ściśle związane z rozwojem demokracji szlacheckiej. Sejm walny, który po raz pierwszy obradował w 1468 roku w Piotrkowie, stał się głównym organem władzy ustawodawczej.

Trzy stany sejmujące obejmowały:

1. Króla - z prawem zwoływania sejmu, sprzeciwu i składania projektów ustaw
2. Senat - składający się z około 150 senatorów, wyrażający opinie i uczestniczący w decyzjach
3. Izbę poselską - z prawem składania projektów ustaw, głosowania i prowadzenia debat

Definition: Sejm walny - najwyższy organ władzy ustawodawczej w Polsce, składający się z króla, senatu i izby poselskiej.

Podczas obrad sejmu omawiano kluczowe sprawy państwowe, takie jak:

• Podatki i stan skarbu królestwa
• Polityka zagraniczna
• Sądy sejmowe
• Kwestie wojskowe

Highlight: Wydarzenie to uznaje się za początek parlamentaryzmu polskiego, co stanowi ważny element demokracji szlacheckiej klasa 6 i demokracji szlacheckiej klasa 2 liceum.

Wzrost znaczenia szlachty w Polsce

Demokracja szlachecka na czym polegała to kluczowe pytanie dla zrozumienia historii Polski XV-XVI wieku. W tym okresie szlachta stała się dominującą siłą polityczną w państwie polsko-litewskim, co było rezultatem szeregu przywilejów nadanych przez królów.

Highlight: Jednym z najważniejszych przywilejów szlacheckich było "neminem captivabimus nisi iure victum" - prawo nietykalności osobistej szlachty.

Najważniejsze przywileje szlacheckie obejmowały:

• Dziedziczne posiadanie ziemi
• Władzę nad chłopami
• Zwolnienia podatkowe
• Prawo nietykalności osobistej (neminem captivabimus)

Example: Przywileje cerekwicko-nieszawskie z 1454 roku nadane przez Kazimierza Jagiellończyka dawały szlachcie prawo do zatwierdzania nowych podatków i praw.

Przywileje szlacheckie za czasów Jagiellonów systematycznie poszerzały uprawnienia szlachty. Przywilej piotrkowski z 1496 roku ograniczył prawa mieszczan i chłopów, wzmacniając pozycję szlachty. Za panowania Zygmunta Starego szlachta uzyskała przywilej sądowy, przejmując władzę sądowniczą nad chłopami.

Vocabulary: Pospolite ruszenie - obowiązek szlachty do służby wojskowej na wezwanie króla.