Przywileje i obowiązki szlachty

System przywilejów szlacheckich rozwijał się stopniowo, gdy kolejni władcy nadawali szlachcie nowe prawa w zamian za poparcie polityczne. Szczególnym przejawem łaski królewskiej było nadawanie królewszczyzn.

Definition: Królewszczyzny były to ziemie należące do władcy, przekazywane szlachcie w użytkowanie.

Highlight: Konstytucja Nihil novi z 1505 roku znacząco ograniczyła władzę królewską, wprowadzając zasadę, że żadne nowe prawa nie mogą być ustanowione bez zgody sejmu i senatu.

Quote: "Nic nowego (nihil novi) nie może być ustanowione bez wspólnej zgody senatorów i posłów ziemskich."

Podstawy demokracji szlacheckiej

Demokracja szlachecka stanowiła fundamentalny element ustrojowy dawnej Polski. System ten opierał się na aktywnym udziale szlachty w zarządzaniu państwem poprzez sejmy i sejmiki.

Definition: Demokracja szlachecka to forma rządów, w której szlachta posiadała decydujący wpływ na najważniejsze sprawy państwowe.

Vocabulary: Sejmik ziemski - lokalne zgromadzenie szlachty, które decydowało o sprawach regionalnych i wybierało posłów na sejm walny.

Highlight: Sejm walny składał się z trzech stanów sejmujących: króla, senatu (wyższa izba) oraz izby poselskiej (niższa izba).

Example: W sejmie walnym zasiadali senatorowie, którymi byli najwyżsi urzędnicy państwowi, biskupi, wojewodowie i kasztelanowie.