Wojna krymska i zjednoczenie Włoch stanowiły kluczowe wydarzenia, które zmieniły układ sił w Europie w drugiej połowie XIX wieku. Święte Przymierze, które od 1815 roku utrzymywało równowagę między mocarstwami europejskimi, zostało ostatecznie zerwane podczas wojny krymskiej $1853-1856$. Car Mikołaj I, dążąc do zwiększenia wpływów Rosji, próbował przejąć kontrolę nad strategicznymi cieśninami łączącymi Morze Czarne z Morzem Śródziemnym.

Definicja: Święte Przymierze było sojuszem między Rosją, Prusami, Austrią, Francją i Wielką Brytanią, mającym na celu utrzymanie porządku ustalonego na kongresie wiedeńskim.

Konflikt rozpoczął się, gdy car wykorzystał kwestię ochrony prawosławnych w Imperium Osmańskim jako pretekst do zajęcia Mołdawii i Wołoszczyzny. W odpowiedzi Turcja wypowiedziała wojnę Rosji, otrzymując wsparcie od Francji i Wielkiej Brytanii. Szczególnie znaczące było oblężenie Sewastopola, które trwało niemal rok i zakończyło się kapitulacją Rosji.

Porozumienie Cavoura i Napoleona III stało się fundamentem procesu jednoczenia Włoch. Premier Królestwa Sardynii i Piemontu, Camillo Cavour, zrozumiał, że do zjednoczenia Włoch niezbędne będzie pokonanie Austrii. Strategiczny sojusz z Francją Napoleona III otworzył drogę do realizacji tego celu.

Przykład: Cavour wykorzystał wojnę krymską, wysyłając wojska sardyńskie do walki przeciwko Rosji, co pomogło mu zdobyć przychylność mocarstw zachodnich.

Włosi żyjący w różnych państwach włoskich coraz silniej wyrażali pragnienie zjednoczenia, widząc w nim szansę na stworzenie silnego państwa, wolnego od zewnętrznych wpływów. Wojna z Austrią w 1859 roku przyniosła pierwsze znaczące sukcesy - zwycięstwa pod Magentą i Solferino doprowadziły do przyłączenia Lombardii do Królestwa Sardynii.

Wyprawa tysiąca Garibaldiego stanowiła przełomowy moment w procesie jednoczenia Włoch. W 1860 roku Giuseppe Garibaldi, dowodząc ochotnikami zwanymi "Czerwonymi Koszulami", rozpoczął kampanię na Sycylii, która doprowadziła do przyłączenia południowych Włoch do Królestwa Sardynii.

Ważne: Powstania narodowe w księstwach włoskich i części Państwa Kościelnego doprowadziły do obalenia lokalnych dynastii i przyłączenia kolejnych terytoriów do jednoczącego się państwa włoskiego.

W 1861 roku oficjalnie proklamowano powstanie Królestwa Włoch pod władzą Wiktora Emanuela II. Proces zjednoczenia zakończył się zajęciem Wenecji w 1866 roku oraz Rzymu w 1870 roku, co doprowadziło do likwidacji Państwa Kościelnego i ustanowienia Rzymu stolicą zjednoczonego królestwa.

Zjednoczenie Włoch znacząco zmieniło układ sił w Europie. Powstanie silnego państwa włoskiego zachwiało dotychczasową równowagą ustaloną na kongresie wiedeńskim i przyspieszyło proces jednoczenia innych narodów, szczególnie Niemiec pod przywództwem Ottona von Bismarcka.

Cytat: "Zjednoczenie Włoch było nie tylko triumfem idei narodowej, ale także początkiem nowej ery w historii Europy" - tak historycy podsumowują znaczenie tego procesu.

Szczególnie istotnym następstwem tych wydarzeń było powstanie Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w 1863 roku, zainspirowane przez Henriego Dunanta po bitwie pod Solferino. Ta organizacja humanitarna do dziś niesie pomoc ofiarom konfliktów zbrojnych na całym świecie.

Proces zjednoczenia Niemiec osiągnął punkt kulminacyjny po bitwie pod Sadową, gdzie Austriacy ponieśli klęskę, co doprowadziło do likwidacji Związku Niemieckiego. W jego miejsce powstał Związek Północnoniemiecki, gdzie dominującą rolę przejęły Prusy, wypierając dotychczasową pozycję Austrii. Na czele nowego państwa federalnego stanął Wilhelm I Hohenzollern jako prezydent, podczas gdy stanowisko kanclerza objął Otto von Bismarck.

Definicja: Związek Północnoniemiecki był pierwszą formą zjednoczonego państwa niemieckiego pod przewodnictwem Prus, stanowiąc fundament pod przyszłe cesarstwo.

Kluczowym momentem w procesie jednoczenia Niemiec była wojna francusko-pruska $1870-1871$. Bismarck, wykorzystując swoje zdolności dyplomatyczne, sprowokował konflikt z Francją. Pruska armia, dzięki sprawnej mobilizacji i wykorzystaniu kolei do transportu wojsk, szybko zdobyła przewagę. Przełomowa bitwa pod Sedanem zakończyła się kapitulacją armii francuskiej i pojmaniem cesarza Napoleona III.

Pokój frankfurcki z maja 1871 roku przypieczętował pruskie zwycięstwo. Francja została zmuszona do oddania Alzacji i Lotaryngii, zapłacenia ogromnej kontrybucji oraz uznania nowego układu sił w Niemczech. Jeszcze przed ostateczną kapitulacją Francji, w styczniu 1871 roku, proklamowano powstanie Cesarstwa Niemieckiego (II Rzeszy).

Cesarstwo Niemieckie, proklamowane 18 stycznia 1871 roku, przyjęło formę monarchii konstytucyjnej. Wilhelm I Hohenzollern został dziedzicznym cesarzem, a Otto von Bismarck objął stanowisko kanclerza. Ta data jest powszechnie uznawana za moment ostatecznego zjednoczenia Niemiec.

Ważne: Zjednoczenie Niemiec zapoczątkowało okres intensywnego rozwoju gospodarczego kraju, który wkrótce stał się jedną z największych potęg europejskich.

Po zjednoczeniu Niemcy weszły w okres dynamicznego rozwoju gospodarczego. W polityce zagranicznej głównym przeciwnikiem stała się Francja, podczas gdy Austria została najważniejszym sojusznikiem. Bismarck, dążąc do zabezpieczenia pozycji Niemiec, doprowadził w 1872 roku do zawarcia sojuszu trzech cesarzy – porozumienia między Rosją, Niemcami i Austro-Węgrami.

Stany Zjednoczone w XIX wieku systematycznie powiększały swoje terytorium poprzez zakupy (Luizjana od Francji, Alaska od Rosji) oraz podboje (Teksas w wyniku wojny z Meksykiem). Ekspansja na zachód, znana jako podbój Dzikiego Zachodu, rozpoczęła się od przybycia traperów, a następnie farmerów.

Przykład: Rozwój terytorialny USA w XIX wieku:

• Zakup Luizjany (1803)
• Przyłączenie Teksasu (1845)
• Zakup Alaski (1867)

Różnice między Północą a Południem doprowadziły do wojny secesyjnej. Północ charakteryzowała się rozwojem przemysłu, pracą najemną i zakazem niewolnictwa. Południe opierało się na wielkich plantacjach i pracy niewolników. Wybór Abrahama Lincolna na prezydenta doprowadził do secesji 11 stanów południowych i utworzenia Konfederacji.

Wojna secesyjna $1861-1865$ zakończyła się zwycięstwem Unii, choć straty były ogromne po obu stronach. W 1863 roku prezydent Lincoln ogłosił zniesienie niewolnictwa, jednak nie zapewniono byłym niewolnikom odpowiednich warunków życia i praw obywatelskich.

Definicja: Segregacja rasowa wprowadzona na Południu oznaczała systematyczną dyskryminację mniejszości poprzez wymuszanie korzystania z odrębnych, często gorszej jakości, instytucji i urządzeń publicznych.

Po wojnie secesyjnej Stany Zjednoczone wkroczyły w okres bezprecedensowego rozwoju gospodarczego, stając się światową potęgą przemysłową. Kluczowym czynnikiem rozwoju była rozbudowa sieci kolejowej, łączącej wschodnie i zachodnie wybrzeże kraju.

Rywalizacja kolonialna w XIX wieku doprowadziła do znaczących konfliktów między europejskimi mocarstwami, które walczyły o dominację w Afryce i Azji. Szczególnie intensywna walka toczyła się na kontynencie afrykańskim, gdzie Wielka Brytania musiała zmierzyć się z rosnącymi ambicjami Francji, Belgii oraz później także Niemiec. Mocarstwa europejskie, dzieląc między siebie terytoria Afryki, całkowicie zignorowały istniejące granice etniczne i kulturowe, co stało się źródłem konfliktów trwających do czasów współczesnych.

Uwaga: Sztuczny podział Afryki przez kolonizatorów doprowadził do powstania państw, w których granicach znalazły się wrogie sobie plemiona i grupy etniczne, co do dziś jest przyczyną wielu konfliktów zbrojnych na kontynencie.

W Azji Południowo-Wschodniej główni gracze kolonialni skoncentrowali się na eksploatacji gospodarczej podbitych terytoriów. Wielka Brytania zagospodarowała Malaje, rozwijając tam plantacje kauczuku. Holendrzy kontrolowali Holenderskie Indie Wschodnie (obecną Indonezję), gdzie początkowo skupiali się na handlu przyprawami, by później rozwinąć tam gospodarkę plantacyjną. Francuzi natomiast podbili Indochiny, obejmujące tereny dzisiejszego Wietnamu, Laosu i Kambodży.

Szczególnie intensywna rywalizacja rozgrywała się w Chinach, gdzie ścierały się interesy największych mocarstw światowych: Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Rosji, Japonii i Stanów Zjednoczonych. Kulminacją tych napięć stała się wojna rosyjsko-japońska $1904-1905$, której bezpośrednią przyczyną była rywalizacja o kontrolę nad Mandżurią. Konflikt ten zakończył się nieoczekiwaną klęską Rosji, co znacząco zmieniło układ sił w regionie.

Kolonializm XIX wieku pozostawił trwałe ślady w strukturze społecznej i gospodarczej podbitych terytoriów. Wprowadzenie europejskich systemów administracyjnych i gospodarczych fundamentalnie zmieniło funkcjonowanie lokalnych społeczności. W Afryce arbitralnie wytyczone granice państwowe, nieuwzględniające rzeczywistych podziałów etnicznych, stały się źródłem długotrwałych konfliktów.

Definicja: Kolonializm to system polityczno-ekonomiczny polegający na podporządkowaniu i eksploatacji terytoriów zamorskich przez państwa europejskie, który osiągnął szczyt rozwoju w XIX wieku.

W Azji Południowo-Wschodniej kolonializm doprowadził do powstania monokulturowych gospodarek plantacyjnych, uzależnionych od eksportu jednego lub kilku produktów. Ta specjalizacja gospodarcza, choć przynosiła korzyści metropoliom, często prowadziła do zubożenia lokalnych społeczności i degradacji środowiska naturalnego. Przykładem może być rozwój plantacji kauczuku w Malajach czy upraw ryżu w Indochinach.

Rywalizacja o Chiny między mocarstwami kolonialnymi doprowadziła do serii "nierównych traktatów", które wymusiły otwarcie chińskiego rynku na handel zagraniczny i ustanowiły system koncesji w głównych portach. Te wydarzenia przyczyniły się do osłabienia tradycyjnych struktur państwowych w Chinach i zapoczątkowały okres głębokich przemian społecznych i politycznych w tym kraju.