Anarchizm jako radykalny nurt społeczny

Anarchizm był jednym z radykalnych nurtów społecznych, który zyskał popularność w XIX wieku. Głównymi twórcami tej ideologii byli:

• Pierre Proudhon (Francja)
• Michaił Bakunin (Rosja)
• Piotr Kropotkin (Rosja)

Definition: Anarchizm to ideologia polityczna dążąca do likwidacji państwa i stworzenia społeczeństwa opartego na dobrowolnym stowarzyszaniu się jednostek.

Główne założenia anarchizmu obejmowały:

• Całkowitą likwidację państwa, postrzeganego jako źródło ucisku i zniewolenia człowieka
• Dążenie do rewolucji jako środka do osiągnięcia celów
• Stworzenie wolnego społeczeństwa bez przymusu i hierarchii
• Zniesienie własności prywatnej

Anarchizm zyskał szczególną popularność we Francji, Włoszech, Hiszpanii, Rosji i USA. Zwolennicy tej ideologii dążyli do realizacji swoich planów poprzez:

• Zamachy terrorystyczne na przywódców państw (np. zamach na prezydenta Francji Sadi Carnota w 1894 roku)
• Organizację związków zawodowych
• Prowadzenie świeckiej edukacji wśród najuboższych

Highlight: Anarchiści wierzyli, że osoby znające ideę państwa powinny umrzeć, aby następnie można było stworzyć nową, wolną instytucję społeczną - bezpaństwowe, równe społeczeństwo.

Rozwój demokracji i nowych form ustrojowych

W XIX wieku w wielu krajach europejskich nastąpił rozwój demokracji i nowych form ustrojowych. W Wielkiej Brytanii powstała w 1900 roku Partia Pracy, która wprowadziła swoich przedstawicieli do parlamentu i dążyła do zmiany prawa na korzyść robotników, m.in. poprzez wprowadzenie 8-godzinnego dnia pracy, ubezpieczeń i emerytur.

Definition: Partia Pracy Wielka Brytania poglądy - dążenie do poprawy warunków życia i pracy klasy robotniczej poprzez reformy społeczne i gospodarcze.

W Stanach Zjednoczonych ukształtował się ustrój republikański z silną pozycją prezydenta, który pełnił funkcję głowy państwa i szefa rządu. We Francji po rewolucji robotniczej i Komunie Paryskiej powstała III Republika w 1870 roku. Wprowadzono konstytucję z dwuizbowym parlamentem wybieranym w wyborach powszechnych, a prezydent był wybierany przez parlament na 7-letnią kadencję.

Vocabulary:

• Monarchia konstytucyjna - ustrój, w którym władzę sprawuje monarcha w ramach konstytucji
• Monarchia parlamentarna - ustrój, w którym władzę sprawuje parlament, a monarcha ma władzę czysto tytularną
• Republika - ustrój, w którym obywatele wybierają władzę, która rządzi w ich imieniu
• Partia polityczna - grupa ludzi o podobnych poglądach, której celem jest objęcie władzy, posiadająca program wyborczy

Rozwój i podziały w ruchu robotniczym

W drugiej połowie XIX wieku ruch robotniczy rozwijał się dynamicznie, ale jednocześnie doświadczał wewnętrznych podziałów. Po rozwiązaniu I Międzynarodówki w 1876 roku, ujawniły się różnice między anarchistami, socjalistami i marksistami w kwestii celów i metod działania ruchu robotniczego.

Vocabulary: Rewizjonizm (reformizm) - nurt w ruchu socjalistycznym postulujący stopniowe reformy zamiast rewolucji.

Eduard Bernstein, przedstawiciel socjaldemokracji, uważał, że walka zbrojna w ramach rewolucji jest niebezpieczna. To dało początek rewizjonizmowi, w ramach którego partie socjaldemokratyczne:

• Rezygnowały z idei rewolucji
• Prowadziły legalną działalność polityczną
• Dążyły do stopniowych reform
• Starały się o zmiany w prawie wyborczym, aby przedstawiciele robotników mogli zasiadać w parlamencie

W 1889 roku w Paryżu powstała II Międzynarodówka, która jednak nie zdołała przezwyciężyć konfliktu między marksistami a reformistami. Nie udało się stworzyć międzynarodowej organizacji, która połączyłaby walkę o cele ekonomiczne i polityczne.

Highlight: Różnice między komunistami a socjaldemokratami pogłębiały się, co miało istotny wpływ na kształtowanie się ruchu robotniczego w kolejnych dekadach.

Podsumowanie przemian społecznych i ideologicznych w XIX-wiecznej Europie

Jak zmieniło się życie Europejczyków w XIX wieku? XIX wiek przyniósł fundamentalne zmiany w życiu społecznym i politycznym Europy. Rozwój przemysłu i urbanizacja doprowadziły do powstania nowych klas społecznych, w tym licznej klasy robotniczej. To z kolei stało się katalizatorem dla rozwoju nowych ideologii i ruchów społecznych.

Kluczowe zmiany obejmowały:

1. Demokratyzację życia politycznego:

   • Rozszerzenie praw wyborczych
   • Wzrost znaczenia parlamentów
   • Rozwój systemu partyjnego

2. Powstanie i rozwój ruchu robotniczego:

   • Tworzenie partii socjalistycznych i socjaldemokratycznych
   • Organizacja związków zawodowych
   • Walka o prawa pracownicze

3. Rozwój nowych ideologii:

   • Socjalizm i jego różne odmiany
   • Anarchizm jako radykalny nurt społeczny
   • Chrześcijańska demokracja jako odpowiedź na wyzwania industrializacji

4. Międzynarodową solidarność robotniczą:

   • Powstanie Międzynarodówek
   • Ustanowienie Święta Pracy

5. Zmiany w strukturze społecznej:

   • Wzrost znaczenia burżuazji i klasy średniej
   • Pojawienie się licznej klasy robotniczej

Te przemiany położyły podwaliny pod nowoczesne społeczeństwa europejskie i ukształtowały scenę polityczną, której echa widoczne są do dziś. Socjalizm, socjaldemokracja i chrześcijańska demokracja stały się istotnymi nurtami politycznymi, wpływającymi na kształt polityki społecznej i gospodarczej w wielu krajach europejskich.