Kolonializm to system podporządkowywania krajów o niższym poziomie rozwoju przez potężne państwa. Metropolia to państwo posiadające zamorskie kolonie, natomiast protektorat to państwo, którego lokalne władze są pod ścisłą kontrolą metropolii, na przykład Egipt. Półkolonia to formalnie niepodległe państwo, ale uzależnione gospodarczo od metropolii, jak na przykład Chiny i Persja. Dominium to państwo, które uzyskało autonomię i częściowo uniezależniło się od metropolii, na przykład Kanada. Na przełomie XV i XVI w. kolonializm zapoczątkowały Hiszpania i Portugalia.
W drugiej połowie XIX w. mocarstwa europejskie podzieliły między siebie większość Afryki, Azji, Australii i Oceanii.
Przyczyny ekspansji kolonialnej w XIX wieku
- zdobywanie nowych ziem, bogactw naturalnych, rynków zbytu,
- pozyskiwanie taniej siły roboczej,
- uzyskiwanie dochodów dla metropolii, plantatorów i przemysłowców,
- kontrolowanie obszarów strategicznych militarnie i szlaków handlowych,
- organizowanie wojsk z lokalnej ludności,
- prestiż we własnym państwie i na arenie międzynarodowej,
- rasizm, przeświadczenie o wyższości cywilizacji europejskiej, ignorowanie lokalnych kultur i społeczeństw.
Kolonizacja Afryki
Początkowo, ze względu na trudny klimat i choroby zakaźne, Europejczycy zajmowali tylko fragmenty wybrzeży Afryki. Pierwszą kolonią Europejczyków była portugalska Angola. W 1840 r. Francuzi założyli Senegal, a po wynalezieniu chininy (leku na malarię) nasiliła się kolonizacja Afryki. Europejczycy wykorzystywali przewagę militarną i technologiczną nad społeczeństwami Afryki. W 1880 r. brytyjski przedsiębiorca Cecil John Rhodes założył na południu Afryki przedsiębiorstwo zajmujące się eksploatacją diamentów, co jest symbolem brytyjskiej polityki kolonialnej.
Namibia to pierwsza kolonia Niemiec, gdzie koloniści wymordowali 90% rdzennej ludności. W latach 1884-1885 odbyła się konferencja berlińska, na której europejskie państwa podzieliły między siebie Afrykę, a "Kongo - Wolne Państwo Konga" zostało ustanowione na tej konferencji.
Kolonizacja w Azji
Brytyjczycy w rozliczeniach z Chińczykami zastąpili srebro opiumem, a po wojnach opiumowych Chiny zachowały jedność państwa, ale musiały zrezygnować z wielowiekowej polityki izolacji. Od XVII do XIX w. Japonia znajdowała się w całkowitej izolacji od świata, jednak w 1853 r. do Japonii dotarła amerykańska eskadra okrętów i w imieniu prezydenta USA zażądała otwarcia portów, co skutkowało wyjściem Japonii z izolacji i zaczęciem kolonizacji.
Południowo-Zachodnia Afryka to pierwsza kolonia Niemiec, gdzie koloniści wymordowali 90% rdzennej ludności. W latach 1884-1885 odbyła się konferencja berlińska, na której europejskie państwa podzieliły między siebie Afrykę.
Kanał Sueski
W 1859 r. rozpoczęła się budowa Kanału Sueskiego, który łączy Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym. Ma długość 163 km, a skrócił drogę z Europy do Indii o 7500 km. Jest ważnym punktem strategicznym kontrolowanym przez Anglicy.
Skutki ekspansji kolonialnej
Potęgami kolonialnymi w Afryce były Francja i Wielka Brytania, a w mniejszym stopniu Belgia, Portugalia, Hiszpania, Włochy i Niemcy. Pod kontrolą Holandii znajdowała się dzisiejsza Indonezja, natomiast najrozleglejsze tereny Azji podbiła Rosja. Syberia stała się największą kolonią karną na świecie.
Początkowo kolonie były traktowane jako miejsca zsyłki przestępców, później jako źródła surowców oraz taniej siły roboczej. To wydarzenie miało ogromne znaczenie zarówno dla mocarstw kolonialnych, jak i dla podbitych przez nie państw.
