Wielka Encyklopedia Francuska i rozwój szkolnictwa

Wielka Encyklopedia Francuska była najważniejszym dziełem drukowanym we Francji w XVIII wieku. Składała się z 35 tomów i miała ogromny wpływ na filozofię i naukę oświecenia. Jej autorzy, zwani encyklopedystami, głosili równość wszystkich ludzi i postulowali traktowanie ich jako obywateli posiadających prawa.

Fryderyk II Hohenzollern, król Prus, znany jako "filozof na tronie", był uczniem i przyjacielem Woltera. Głosił, że jego władza wynika z umowy społecznej, a nie wyłącznie z boskiego nadania. Jego poglądy wpłynęły na innych władców, choć nie rezygnowali oni z władzy absolutnej.

W epoce oświecenia nastąpił znaczący rozwój szkolnictwa. Reformowano uniwersytety, zakładano nowe typy szkół średnich i tworzono sieć szkół podstawowych. W Prusach wprowadzono nawet przymus szkolny dla obu płci.

Przykład: Fryderyk II Wielki wprowadził w Prusach obowiązek szkolny zarówno dla chłopców, jak i dziewcząt, co było nowatorskim podejściem w tamtych czasach.

Highlight: Epoka oświecenia przyniosła "odkrycie dziecka" - zaczęto dostrzegać, że dzieciństwo to ważny etap w rozwoju człowieka, a dzieci inaczej odczuwają i myślą niż dorośli.

Krytyka monarchii absolutnej

Monteskiusz, francuski arystokrata i prawnik, zainspirowany monarchią parlamentarną w Wielkiej Brytanii, opisał w swoim dziele "O duchu praw" zasadę trójpodziału władzy. Koncepcja ta zakładała podział na władzę ustawodawczą (Parlament), wykonawczą (król i ministrowie) oraz sądowniczą (niezależne sądy), które miały się wzajemnie kontrolować. Monteskiusz uważał, że bez tego podziału nie ma wolności obywateli.

Jean-Jacques Rousseau, francuski filozof, proponował, aby lud (całe społeczeństwo) mógł wybrać ustrój państwa na podstawie umowy społecznej. Za najlepszy ustrój uważał republikę. Jego koncepcje miały duży wpływ na zmiany wprowadzone podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej.

Definicja: Trójpodział władzy Monteskiusza to koncepcja podziału władzy państwowej na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, mająca na celu zapobieganie nadużyciom i zapewnienie wolności obywateli.

Highlight: Zasada trójpodziału władzy funkcjonuje obecnie we wszystkich państwach Europy o ustroju parlamentarnym, w tym w Polsce.

Prusy, Austria, Rosja – absolutyzm oświecony

W XVIII wieku trzy mocarstwa europejskie - Prusy, Austria i Rosja - rozwijały się w ramach systemu absolutyzmu oświeconego.

Prusy, rządzone przez dynastię Hohenzollernów, wyróżniały się silną armią. Fryderyk II Wielki, znany jako król kapral, był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli absolutyzmu oświeconego.

Highlight: Fryderyk II Wielki był nie tylko skutecznym władcą, ale także filozofem i mecenasem sztuki. Jego rządy przyczyniły się do znacznego wzrostu potęgi Prus.

Example: Jednym z eksperymentów przypisywanych Fryderykowi II był tzw. eksperyment z dziećmi, mający na celu odkrycie "naturalnego" języka ludzkości.

Austria, pod rządami Habsburgów, również przyjęła model absolutyzmu oświeconego. Maria Teresa i jej syn Józef II wprowadzili szereg reform mających na celu modernizację państwa.

Rosja, rządzona przez dynastię Romanowów, dołączyła do grona europejskich mocarstw. Caryca Katarzyna II Wielka, zwolenniczka idei oświeceniowych, prowadziła politykę ekspansji terytorialnej.

Vocabulary: Absolutyzm oświecony - forma rządów, w której monarcha absolutny kieruje się ideałami oświecenia w swoich decyzjach, dążąc do modernizacji państwa i poprawy bytu poddanych.