Dualistyczny rozwój Europy

Przemiany społeczno-gospodarcze w Europie doprowadziły do podziału kontynentu na dwie strefy ekonomiczne. W Anglii, Francji i Holandii zmieniały się zasady umów dzierżawczych, podwyższano czynsze. W krajach włoskich, Hiszpanii i południowej Francji wprowadzono system połownictwa, gdzie chłop oddawał połowę zbiorów panu w ramach prawa do dzierżawy.

Przykład: W Europie Środkowowschodniej rozwinęła się gospodarka folwarczno-pańszczyźniana, opierająca się na folwarku - dużym gospodarstwie rolnym lub rolno-hodowlanym nastawionym głównie na produkcję towarów na zbyt.

Przemiany gospodarcze na wsi w średniowieczu ewoluowały w kierunku systemu kapitalistycznego. Kapitalizm, pojęcie wprowadzone przez Marksa, odnosiło się do sytuacji społeczno-ekonomicznej po feudalizmie, w której właściciele kapitałów przekształcali je w zyski.

Highlight: Podstawy gospodarki kapitalistycznej obejmowały gwarantowaną prawem własność prywatną, swobodę w zawieraniu umów i prowadzeniu działalności gospodarczej.

Rewolucja cen i nożyce cen

W latach 1550-1650 nastąpiło apogeum cen w Europie, znane jako rewolucja cen. Czynniki wpływające na to zjawisko obejmowały wzrost popytu spowodowany powiększeniem liczby ludności oraz napływ szlachetnych kruszców, co obniżyło wartość złota i srebra.

Definicja: Handel lewantyński w skrócie to wymiana handlowa między Europą a krajami Bliskiego Wschodu, która w XVI wieku zaczęła tracić na znaczeniu na rzecz handlu atlantyckiego.

Skutkiem rewolucji cen był bardzo szybki wzrost cen żywności w stosunku do produktów rzemieślniczych, co określa się mianem nożyc cen. To zjawisko miało znaczący wpływ na przemiany społeczno-gospodarcze w XIX wieku, kształtując nowe relacje ekonomiczne i społeczne w Europie.

Przykład: Wymień dwa przykłady działań Unii Europejskiej wpływających na przemiany gospodarcze w Europie: Wspólna Polityka Rolna oraz utworzenie jednolitego rynku europejskiego.

Gospodarka XVI wieku

Przemiany społeczno-gospodarcze w XVI wieku charakteryzowały się dynamicznym rozwojem handlu oceanicznego, zwłaszcza na szlakach atlantyckich. Skutkowało to szybkim rozwojem miast portowych, takich jak Antwerpia, oraz wzrostem liczby ludności w ośrodkach handlowo-portowych. Powstały powiązania ekonomiczne między poszczególnymi miastami Europy, a kraje zaczęły specjalizować się w konkretnych dziedzinach gospodarki.

Definicja: Urbanizacja to proces powstawania nowych miast lub rozrastania się już istniejących pod względem demograficznym i terytorialnym.

Ważnym zjawiskiem było korsarstwo i kaperstwo - wojny morskie prowadzone przez prywatne statki na zlecenie władców. W Anglii pojawiło się zjawisko ogradzania, czyli przekształcania gruntów ornych w pastwiska dla owiec, co wiązało się ze zwiększonym popytem na sukno.

W XVI wieku krajem o nowoczesnej gospodarce stały się Francja, Holandia i Anglia, które rozwijały rzemiosło w systemie nakładczym. Tymczasem imperia kolonialne Hiszpanii i Portugalii cierpiały z powodu nieodpowiedzialnego dysponowania zgarniętym majątkiem.

Przykład: System nakładczy, zwany też chałupnictwem, polegał na zlecaniu przez nakładcę (kupca-inwestora) chałupnikom wykonania poszczególnych etapów produkcji towaru w ich własnych domach.