Upadek Rzeczypospolitej i jego przyczyny

Wojna polsko-rosyjska w 1792 roku, mimo bohaterskiej postawy polskich żołnierzy w bitwach pod Zieleńcami i Dubienką, zakończyła się klęską. W jej trakcie ustanowiono order Virtuti Militari, najwyższe polskie odznaczenie wojskowe.

Konsekwencją przegranej wojny był drugi rozbiór Polski w 1793 roku. W odpowiedzi na to wydarzenie wybuchło powstanie kościuszkowskie w 1794 roku, które mimo początkowych sukcesów, zakończyło się klęską pod Maciejowicami 10 października 1794 roku.

Highlight: Upadek powstania kościuszkowskiego oznaczał faktyczny koniec istnienia Rzeczypospolitej jako niezależnego państwa.

Stanisław August Poniatowski abdykował w 1795 roku, a w tym samym roku dokonano trzeciego rozbioru Polski, który ostatecznie położył kres istnieniu państwa polskiego.

Przyczyny upadku Rzeczypospolitej można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne:

Wewnętrzne:

• Liberum veto, które paraliżowało prace sejmu.
• Strach szlachty przed absolutyzmem, co utrudniało wzmocnienie władzy królewskiej.
• Prywata szlachty, przedkładającej własne interesy nad dobro państwa.
• Brak silnej władzy królewskiej.

Zewnętrzne:

• Uzależnienie od sąsiednich mocarstw.
• Brak pomocy ze strony innych państw europejskich.
• Ciągłe wtrącanie się sąsiadów w wewnętrzne sprawy Polski.

Vocabulary: Liberum veto - prawo pozwalające pojedynczemu posłowi na zerwanie obrad sejmu i unieważnienie wszystkich jego uchwał.

Rzeczpospolita pod rządami Wettinów przeszła długą drogę od potęgi do upadku. Mimo prób reform podjętych w okresie Sejmu Wielkiego, nie udało się zapobiec rozbiorom i utracie niepodległości. Doświadczenia te stały się jednak fundamentem dla przyszłych pokoleń w walce o odzyskanie niepodległości.

Oświecenie w Polsce i reformy Sejmu Wielkiego

Okres panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego przyniósł rozwój oświecenia w Polsce. Charakteryzował się on:

• Rozwojem prasy, publicystyki i literatury.
• Powstaniem centrów polskiego życia naukowego w Warszawie i Gdańsku.
• Założeniem Biblioteki Braci Załuskich.
• Tworzeniem nowych szkół.

Ważną rolę w rozwoju edukacji odegrała Komisja Edukacji Narodowej, w której działali wybitni reformatorzy, tacy jak Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic i Ignacy Potocki.

Definition: Komisja Edukacji Narodowej - pierwsza w Europie centralna władza oświatowa, powołana w 1773 roku w celu reformy szkolnictwa w Polsce.

Stanisław August Poniatowski przyczynił się do rozwoju kultury i nauki poprzez:

• Organizację "obiadów czwartkowych" - spotkań intelektualistów i artystów.
• Otwarcie Teatru Narodowego w 1765 roku.

Sejm Wielki (1788-1792) był kluczowym momentem w historii reform Rzeczypospolitej. W jego obradach uczestniczyły trzy główne stronnictwa:

1. Stronnictwo Królewskie - reprezentowane przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.
2. Stronnictwo patriotyczne - z Ignacym Potockim i Hugo Kołłątajem na czele.
3. Stronnictwo hetmańskie - kierowane przez Franciszka Ksawerego Branickiego.

Example: Najważniejsze reformy Sejmu Wielkiego obejmowały:

• Podniesienie podatków i reformę wojska.
• Zawarcie sojuszu z Prusami w 1790 roku.
• Przyjęcie ustawy o sejmikach w 1791 roku.
• Uchwalenie prawa o miastach 18 kwietnia 1791 roku.

Kulminacją działalności Sejmu Wielkiego było uchwalenie Konstytucji 3 maja w 1791 roku, która była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną konstytucją.

Quote: "Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i wydoskonalenia konstytucji narodowej jedynie zawisł..." - fragment preambuły Konstytucji 3 maja.

Niestety, reformy Sejmu Wielkiego spotkały się z oporem części szlachty, co doprowadziło do zawiązania konfederacji targowickiej w 1792 roku i wybuchu wojny polsko-rosyjskiej.