Obrona Jasnej Góry i zakończenie potopu

Kluczowym momentem dla przebiegu wojny okazała się obrona Jasnej Góry. Dowodzona przez zakonnika, ojca Augustyna Kordeckiego, skuteczna obrona tego świętego dla Polaków miejsca stała się iskrą, która rozpaliła ducha oporu w całym kraju.

Highlight: Obrona Jasnej Góry była punktem zwrotnym w wojnie ze Szwedami, inspirując Polaków do wzmożonej walki z najeźdźcą.

W odpowiedzi na szwedzką inwazję, wojna przybrała charakter partyzancki. Polacy przygotowywali zasadzki i atakowali z zaskoczenia niewielkie oddziały szwedzkie. Mistrzem w dowodzeniu oddziałami partyzanckimi okazał się Stefan Czarniecki, który później został hetmanem.

Potop szwedzki zakończył się podpisaniem pokoju w Oliwie w 1660 roku. Choć Szwedzi ostatecznie opuścili Rzeczpospolitą, skutki ich najazdu były katastrofalne. Znaczna część kraju została zniszczona, w tym miasta, wsie, folwarki szlacheckie, królewskie zamki i rezydencje możnych.

Vocabulary: Pokój w Oliwie - traktat pokojowy kończący wojnę polsko-szwedzką, podpisany 3 maja 1660 roku w Oliwie (obecnie dzielnica Gdańska).

W wyniku tego konfliktu król Rzeczypospolitej Jan Kazimierz zrzekł się pretensji do tronu szwedzkiego. Ponadto Rzeczpospolita utraciła Inflanty, teren odpowiadający dzisiejszej Łotwie. Te straty terytorialne i gospodarcze znacząco osłabiły pozycję Polski na arenie międzynarodowej.

Definition: Inflanty - historyczna kraina na wschodnim wybrzeżu Morza Bałtyckiego, obejmująca tereny dzisiejszej Łotwy i południowej Estonii.

Potop szwedzki i towarzyszące mu wojny z Kozakami i Rosją stanowiły jeden z najtrudniejszych okresów w historii Rzeczypospolitej, przyczyniając się do jej stopniowego upadku w kolejnych dekadach.

Wojny z Kozakami i Rosją

Powstanie Chmielnickiego wybuchło w 1648 roku na Ukrainie, stanowiąc początek serii konfliktów na wschodnich rubieżach Rzeczypospolitej. Nazwa powstania pochodzi od jego przywódcy, Bohdana Chmielnickiego. Kozacy, będący obywatelami Rzeczypospolitej, w obliczu klęski swoich wojsk zdecydowali się na sojusz z Rosją przeciwko własnej ojczyźnie.

Highlight: Sojusz Kozaków z Rosją przeciwko Rzeczypospolitej był punktem zwrotnym w stosunkach polsko-kozackich i polsko-rosyjskich.

Konsekwencją tego sojuszu była kolejna wojna Rzeczypospolitej z Rosją. W wyniku tego konfliktu doszło do podziału Ukrainy na część polską i moskiewską. W walkach przeciwko Rosji szczególnie wyróżnił się polski hetman Stanisław Żółkiewski.

Vocabulary: Hetman - najwyższy stopień dowódcy wojskowego w Polsce i na Litwie w XV-XVIII wieku.

Okres ten zbiegł się z rządami dynastii Wazów w Rzeczypospolitej (1587-1660). Wazowie, będący potomkami króla Szwecji, rościli sobie prawa nie tylko do tronu polskiego, ale również szwedzkiego. Ta sytuacja, w połączeniu z rywalizacją o dominację na Morzu Bałtyckim i kontrolę nad zyskownym handlem w portach bałtyckich, stała się zarzewiem konfliktów między Rzeczpospolitą a Szwecją.

Definition: Potop szwedzki - termin określający najazd wojsk szwedzkich na Rzeczpospolitą w latach 1655-1660, który doprowadził do ogromnych zniszczeń i był jednym z najpoważniejszych kryzysów w historii państwa polsko-litewskiego.