historia dział 3 - dzieje starożytnego rzymu

Alternatywny zapis:

nieograniczoną władza, stał na czele armii konsulowie - dwaj urzędnicy wybierani co roku, sprawowali władzę cywilna i wojskową, zwoływali i przewodniczyli obradom senatu i zgromadzenia ludowego pretorzy - pełnili obowiązki konsulów podczas ich nieobecności, rozstrzygali spory sądowe. cenzorzy - ustalali listę senatorów i kontrolowali wydatki państwa na cele publiczne kwestorzy - odpowiadali za sprawy finansowe, nadzorowali państwową kasę, zbierali podatki i wydatkowanie zgromadzonych środków finansowych edylowie i niżsi urzędnicy - odpowiadali za porządek w mieście, nadzorowali prace budowlane i zajmowali się organizacja igrzysk zgromadzenie ludowe - mogli w nich uczestniczyć tylko mężczyźni, mających obywatelstwo republiki rzymskiej, wybierały urzędników i uchwały, bądź odrzucały przygotowane uchwały i prawa trybuni ludowi- ochrona praw plebejuszy, przewodniczyli zgromadzeniom ludowym, mieli prawo weta wobec senatorów i urzędników zgromadzenie kurialne - obywatele podzieleni w zależności od tego do jakiego rodu należeli zgromadzenie centurialne - obywatele służący w danej jednostce wojskowej zgromadzenie tribusowe - obywatele zamieszkujący daną jednostkę terytorialną zasada kolegialności - urząd sprawowany przez co najmniej 2 osoby patrycjusze-obejmowali najważniejsze stanowiska, byli zamknięta grupą,, należeli do nich najbogatsi w kraju plebejusze - najliczniejsza grupa, należeli do niej ubodzy jak i bardzo zamożni rzymianie Niewolnicy - pozbawieni praw zdani na łaskę swoich panów, którzy mogli im odebrać życie lub dysponować ich potomstwem weto - prawo do sprzeciwu prawo XII tablic- pierwszy w dziejach Rzymu zbiór praw trójca kapitolińska - Jowisz, Junona, Minerwa. Mina Jowisza w tej rzeźbie przypomina Zeusa, a hełm na głowie Minerwy upodabnia ją do Ateny Mars-bóg wojny, opiekował się polami i urodzajem Janus-miał 2 twarze, czuwał nad umowami Wenus-bogini miłości, Westa - bogini ogniska, Neptun - bóg mórz, Pluton - bóg podziemi auspicja - wróżby z lotu ptaka Daty!!! √ 753 r. p. n. e.- założenie Rzymu √509 r. p. n. e. - wprowadzenie republiki 449 r. p. n. e. - ogłoszenie prawa 12 tablic 494 r. p. n. e. - powołanie urzędu trybuna ludowego 287 r. p.n. e. - zrównanie praw plebejuszy i patrycjuszy Podboje Rzymu Legiony - ciężkozbrojna piechota, na której czele stali konsulowie, każdy z nich dowodził 2 legionami decymacja - co dziesiątego losowo wybranego legionistę karano śmiercią, obok nich był system nagród czyli wojownik który wyróżnił się w walce, mógł liczyć na awans i medal. Galowie-mieszkali na półwyspu apenińskiego, stanowili zagrożenie dla Rzymu Samnici - waleczne górskie plemiona zamieszkujące środkową część Italii, przegrali z Rzymianami trafić pod jarzmo - samnici rozkazali pozbawionym broni Rzymianom przejść pod jarzmem z włóczni, było to uznawane za hańbę Pyrrus-król Epiru, spokrewniony z Aleksandrem Wielkim, jeden z najwybitniejszych wodzów hellenistycznych, toczył wojny z Macedonią, Kartaginą i Rzymem Sprzymierzeńcy - nie mieli obywatelstwa, byli zobowiązani do wystawiania oddziałów wojskowych municypia - miasta italskie które narzucały mieszkańcom swoje obywatelstwo, ludność tam nie miała wszystkich praw welici - lekkozbrojni piesi wojownicy hastaci - najmniej doświadczeni wojownicy principes - bardziej doświadczeni od hastatów, walczyli w drugiej linii triarii - najbardziej doświadczeni w walce, stanowili ostatnia linię obrony ekwici - jeźdźcy, którzy wspierali piechotę szyk żółw - inaczej ruch konia szachowego, umożliwiał oddziałowi chronienie się przed łucznikami wroga abordaż - przedostanie się na pokład okrętu wroga i do walki wręcz, umożliwić miały to kruki - ruchome pomosty Pentera - okręt napędzany przez 300 wioślarzy, dwa żagle, zabierano od 70 do 120 legionistów Hannibal - najwybitniejszy wódz kartagiński, przegrał bitwę pod Zamą, później uciekł na wschód, gdzie popełnił samobójstwo Publiusz Korneliusz Scypio - dowódca który odniósł zwycięstwo na siłami Hannibala Katon Starszy - zwolennik rozprawy z Kartaginą, polityk, rozpoczął wojnę z Kartaginą Prowincja - zamieszkany obszar z dala od stolicy. Daty!!! 1wojna punicka 260-Mylae 250-Drepanum 241- Wyspy Egackie 2 wojna punicka 217/16 nad Jeziorem, pod Kannami 208 - Baecula 202 - Zama 264-zakończenie podboju Italii 51-opanowanie Galii 30-zajęcie Egiptu PS. Wszystko się wydarzyło przed naszą erą!!! 3 wojna punicka 149-46 oblężenie Kartaginy Początki cesarstwa rzymskiego, Imperium Rzymskie Cesarstwo-forma władzy monarchicznej Latyfundium-ogromny majątek ziemski, służący uprawie lub hodowli, do której właściciel zatrudnia pracowników lub niewolników Tyberiusz Grakch - jeden z dziesięciu trybunów ludowych, próbował przeforsować ustawę agrarną ograniczającą gromadzenie gruntów publicznych, został zamordowany Gajusz Grakch- trybun ludowy, zyskał przychylność najbiedniejszej ludności Rzymu, zabity przez swojego niewolnika Gladiator-niewolnik, który włada mieczem, specjalnie szkoleni wojownicy Spartakus-gladiator, który zorganizował bunt w jednej ze szkół na południu Italii Gajusz Juliusz Cezar - najwybitniejszy wódz rzymski, polityk i dyktator, dzięki swoim sukcesom zawarł triumwirat, pokonał Pompejusza w wojnie domowej ,,kości zostały rzucone" - oznacza to, że została podjęta decyzja bez możliwości odwrotu idy marcowe - zamach na cezara, grupa jego senatorów nie była zadowolona, że skupił w swoich rękach tak dużą władzę Gajusz Mariusz i Lucjusz Korneliusz Sulla - dwaj wodzowie, Sulla wygrał w pierwszej wojnie domowej, korzystając ze swoich uprawnień ogłosił listy proskrypcyjne - spis osób skazanych na śmierć, były tam nazwiska jego przeciwników politycznych Gnejusz Pompejusz i Marek Krassus - starali się cofnąć część reform Sulli, przywrócili dawną władzę trybunom, stali się najbardziej wpływowymi politykami w Rzymie Marek Antoniusz - bliski współpracownik zamordowanego cezara Gajusz Oktawian - razem z Markiem Antoniuszem i Markiem Lepidusem zawarli porozumienie zwane drugim triumwiratem, na którego mocy podzielili się władzą w państwie Oktawian August - wnuk siostry Juliusza Cezara, pokonał Marka Aureliusza w bitwie pod Akcjum po niej przejął władze w Rzymie pryncypat- ustrój wprowadzony przez Oktawiana Augusta, pierwszy w senacie określano tak senatora, którego imię było pierwsze na liście prawo inicjatywy ustawodawczej - uprawnienie do przedkładania władzy ustawodawczej projektów aktów normatywnych. pontipeks maximus - najwyższy kapłan, który kierował wymiarem sprawiedliwości i stał na czele sił zbrojnych Daty!!! 133 r. p. n. e- próba przeprowadzenia reformy agrarnej 73 r. p. n. e-wybuch powstania Spartakusa 60 r. p. n. e-zawarcie I triumwiratu 44 r. p. n. e-śmierć Juliusza Cezara 27 r. p. n. e-początek pryncypatu 34 r. p.n.e- bitwa pod Akcjum - decychiace starcie wojny domowej między oxtowionem, a antoniuszem, bitna morska Imperium rzymskie pax Romana- pokój rzymski princeps - pierwszy senator, zwany cesarzem płaskorzeźby - przedstawiają wyrażenia z dziejów Rzymu i sceny mitologiczne, ołtarz pokoju - nie przetrwał do naszych czasów, został odbudowany w I poł. XX w, ponieważ zachowano fragmenty oryginalnych płaskorzeźb. wyzwoleniec - były niewolnik, człowiek wolny dynastia julijsko - klaudyjska - członkowie rodziny lub potomkowie jego żony Liwi z pierwszego małżeństwa, za ich panowania cesarstwo się rozwijało dobrze dynastia Antoninów - panowali tam Hadrian i Antonin Pius, panujący władca wyznaczał następcę, aby móc przekazać mu władzę wyzwoleniec - były niewolnik tabliczki noszone przez niewolników - zawierały informacje o właścicielu termy - rzymskie łaźnie publiczne dostępne dla wszystkich niezależnie od statusu majątkowego rekonstrukcja ulicy rzymskiej - kamienie zwane insula, ulicami spływały nieczystości, więc piesi mogli tylko chodzić po kamiennych stopniach romanizacja - polegała na rozpowszechnianiu kultury rzymskiej i rzymskiego systemu politycznego w podbitych prowincjach edykt (cesarza Karakalli) - rozporządzenie prawne o charakterze ogólnym, odnoszące się do całego imperium kolumna trajana - 40 m wysokości, została wzniesiona dla uczczenia zwycięstw, sam Trajan był władcą Rzymian, był wybitnym wodzem urbanizacja - wiązała się ściśle z romanizacją we wschodniej części cesarstwa istniejące wcześniej miasta rozbudowywały się w szybkim tempie Germania - tereny leżące między Renem a Łabą, została tam utworzona prowincja przez Rzymian limes - system fortyfikacji mający rozmaitą postać w zależności od materiału, jaki był dostępny w różnych częściach cesarstwa Wat Hadriana-składał się z dwóch kamiennych murów a przestrzeń między nimi była wypełniona gliną i kamykami, wzniesiony w 121- 129 roku szlak bursztynowy - wiedzie znad Adriatyku nad Bałtyk, gdzie na wschód od ujścia Wisły występował bursztyn wieże strażnicze - stanowiły część systemów umocnień zwanych limesami, pełniły funkcje obronne i służyły jako punkty obserwacyjne warowne obozy rzymskie - zakładano w ważnych strategicznie miejscach granic, początkowo zbudowane z drewna, później z kamienia kult cesarski - był traktowany jako czynnik jednoczący państwo Daty!!! 42 r. p. n. e- ogłoszenie boskości Cezara 27 r. p. n. e-początek pryncypatu 9 r. p. n. e- zakończenie budowy Ołtarza Pokoju 129 r. p. n. e-powstanie wału Hadriana 212 r. p. n. e-edykt Karakalii Osiągnięcia Rzymian, Narodziny chrześcijaństwa Prawo XII tablic - pierwszy zbiór praw w Rzymie, ogłoszony w 449 r. p. n. e pretorzy – pełnili obowiązki konsulów podczas ich nieobecności, rozstrzygali spory sądowe dura lex sed lex - twarde prawo ale prawo ; lex letro non agit - prawo nie działa wstecz; in dubio pro reo - wątpliwości tłumaczy się na korzyść oskarżonego - są to rzymskie sentencje prawne kodeksy - zbiory ustaw amfiteatry - miały kształt elipsy, były wykorzystywane do organizacji widowisk, walk gladiatorów lub dzikich zwierząt, najbardziej znanym jest Koloseum- amfiteatr Flawiuszów bazylika - duży budynek publiczny, w którym zawierano transakcje handlowe, odbywały się tez rozprawy sądowe cyrk-podłużne tory wyścigowe otoczone trybunami dla widzów, były przeznaczony dla wyścigów jeźdźców lub rydwanów teatr rzymski w Hierapolis - jeden z zabytków,, zachowała się w nim loża charakterystyczna dla teatrów, były to miejsca siedzące panteon - świątynia wszystkich bogów, ma kształt walca przykrytego kopułą - jej kształt zapewnia akustykę, a na jej szczycie znajduje się otwór zwany oculusem, który jest źródłem światła, przed wejściem budynku znajduje portyk z kolumnadą świątyni prace geodezyjne - wyznaczenie trasy, były poprzedzone przez prace ziemne, układanie nawierzchni nowej drogi i słupy milowe informujące o odległości danego punktu od Rzymu Akwedukt - kanał wodociągowy, doprowadzający wodę z odległych źródeł Może być umieszczony na arkadach przeprowadzonych nad rzekami lub nierównościami terenu. via Appia - pierwsza droga zbudowana przez Rzymian most nad rzeką Gwadalkiwir - został wzniesiony przez Rzymian, jest użytkowany do dziś akwedukt Pont du Gard - w południowej Francji dostarczał wodę, ma 49 m wysokości hellenizacja - proces polegający na stopniowym uleganiu wpływom kultury greckiej, w różnych dziedzinach Polibiusz- zakładnik Rzymian, w swoim dziele opisał jak Rzym zjednoczył pod swoim panowaniem cały świat Marek Tulliusz Cyceron - mówca i polityk, sięgał po najwyższe urzędy w Rzymie, do dzisiejszych czasów zachowały się jego mowy i traktaty filozoficzne, a także listy Juliusz Cezar - pisarz, jego praca ,,O wojnie galijskiej" przybliża okoliczności podboju Galli przez Rzymian Tacyt-autor ,,Roczników” i „Dziejów", starał się przedstawić wydarzenia w sposób obiektywny Wergiliusz - jego najbardziej znanym dziełem jest epopeja ,,Eneida", w której przedstawił wędrówkę z Troi do Italii Eneasza - przodka Rzymian Owidiusz-pisarz, który tworzył utwory o tematyce miłosnej Horacy-jego wiersze opowiadały o miłości, przyjaźni, patriotyzmie i zawierały refleksje na temat sztuki mecenas - osoba wspierająca artystów Plaut i Terencjusz-pisarze inspirujący się komedią grecką pantomima - sztuk niema, łącząca gest z inscenizacją naumachie - rekonstrukcje bitew morskich, organizowane w Koloseum Daty!!! 451 r. p. n. e- przyjęcie prawa XII tablic 293 r. p. n. e-powstanie pierwszego odcinka via Appia 65 r. p. n. e-zwycięstwo Pompejusza nad piratami 80 r. n. e-otwarcie Koloseum Narodziny chrześcijaństwa Jezus z Nazaretu - urodził się w Betlejem w czasach, gdy w Rzymie panował Oktawian August Faryzeusze - stronnictwo religijne w judaizmie, wrogie Jezusowi; człowiek obłudny, który mówi że przestrzega zasad, ale tego nie robi Mesjasz - zbawca, który miał wyzwolić naród Izraelitów spod władzy Rzymian Chrzest w Jordanie - przyjęty z rąk Jana Chrzciciela był początkiem działalności Jezusa Nowy testament -w jego skład wchodzą 4 ewangelie, dzieje apostolskie, listy apostolskie, apokalipsa św. Jana chrześcijanie - wyznawcy religii wierzący tylko w jednego Boga (Chrystusa), którego uznawano za mesjasza, byli przekonani że pokonał śmierć i zmartwychwstał po 3 dniach apostołowie - głosiciele nowej wiary do nich zaliczali się 12 uczniów Jezusa (apostolis-posłanie) Piotr - jeden z 12 apostołów, zgodził się na rozpoczęcie nauczania poza społecznością żydowską Paweł z Tarsu-jeden z 12 apostołów, autor 12 listów wchodzących w skład nowego testamentu, pochodził z żydowskiej rodziny, zagorzały wyznawca judaizmu gmina chrześcijańska-kilkuset osobowe ugrupowania Rzymian biskupi - kapłani, ich pomocnikami byli diakoni chrystogram - znak składający się z liter oznaczających pierwsze litery słowa Chrystus Ryba-symbolizowała Chrystusa, dlatego że składało się z pierwszych liter wyrazów,, Jezus Chrystus Boga Syn Zbawiciel" Chrystus- był przedstawiany jako dobry pasterz, co nawiązywało do przypowieści z ewangelii św. Jana agape - pierwsze uczty chrześcijan kościół katolicki - kościół powszechny Neron - cesarz, z jego rozkazu wielu chrześcijan zamordowano, a wielu rzucono na pożarcie zwierzętom lub ukrzyżowano, panował w 64 r Decjusz- cesarz, który zarządził w 250 r, aby wszyscy mieszkańcy imperium oddali część bogom, paląc kadzidło czy składając ofiary męczennik - ktoś kto ginie w imię wiary i nie chce się wyrzec katakumby - podziemne grobowce, składano tam prochy lub całe ciała Galeriusz - cesarz, który przyznał chrześcijanom prawo do wyznawania ich religii i odbudowy kościołów Konstantyn Wielki - władca, który w 313 r. wydał edykt mediolański - zapewniał chrześcijaństwu równouprawnienie z innymi religiami Julian Apostata - cesarz, który próbował odrodzić stare religie Teodozjusz Wielki - w 392 r. wydał ustawę zakazującą wszelkich form kultu pogańskiego i od tego czasu chrześcijaństwo stało się religią państwową, a w395 r. podzielił władzę nad państwem między dwóch synów arianizm - odłam chrześcijaństwa oparty na poglądach duchownego z Aleksandrii, odrzucający dogmat o Trójcy Świętej i nie uznawaniu boskości Chrystusa sobór powszechny - zjazd biskupów z całego cesarstwa schizmy - podział, który rozbijał jedność chrześcijan donatyzm - odłam, który podchodził rygorystycznie do chrześcijan, którzy załamali się w czasie prześladowań i nie zgadzał się na ich powrót do kościoła Ariusz-sandryjski kapłan, który w odmienny sposób starał się wytłumaczyć dogmat trójcy świętej herezja – niedopuszczalne odstępstwo od oficjalnej nauki Kościoła Credo - wyznanie wiary będące podstawą nauczania Kościoła Daty!!! 67 r,- śmierć Pawła z Tarsu 30 r.-śmierć Jezusa z Nazaretu 303-311 r.- prześladowania chrześcijan 313 r.-edykt mediolański 325 r.-sobór w Nicei 392 r.- uznanie chrześcijaństwa za religię państwową Upadek cesarstwa rzymskiego Barbarzyńcy - plemiona germańskie, dackie czy sarmackie, były tam rozmaite wyroby robione przez Rzymian, który trafiał do nich w wyniku handlu, kontaktów dyplomatycznych, czy jako łupy podczas różnych walk cesarz Walerian - błagał o litość władcę Szapura I, a po klęsce w 260 r. trafił do niewoli uzurpacja – nielegalne przejęcie władzy, osłabienie państwa psucie monety - fałszywe monety, które były podmieniane za prawdziwe agraryzacja - miasta przestały pełnić funkcje urbanizacyjne Dioklecjan - cesarz pochodzący z ubogiej rodziny, podczas swojego panowania dokonał wielu reform armii, administracji i gospodarki, zdołał zażegnać kryzys i wzmocnić państwo system tetrarchii-rządy czterech władców, dwóch nosiło tytuł Augustów, a dwóch cezarów. Rządzili różnymi regionami cesarstwa, a po kilku latach starsi mieli abdykować, a ich miejsce zająć młodsi dominat-ustrój cesarstwa od czasów Dioklecjana Konstantynopol - nowe miasto na wschodzie Rzymu, w którym Dioklecjan najchętniej przebywał Hunowie-koczowniczy lud pochodzenia tureckiego, walczyli zawsze konno. Byli jeźdźcami i łucznikami, a do walki używali krótkich mieczy tetrarchowie - przedstawieni na dwóch rzeźbach, gdzie jest ukazana bliska więź między augustami a cezarami przedstawiono gestem braterskiego uścisku wojownik ostrogocki - walczył pieszo, miał włócznię i miecz. Chronił się drewnianą tarczą z metalowym guzem na środku, jego ciało chroniła kolczuga a głowę helm bitwa pod Adrianopolem - w 378 r., poległ tam cesarz Walens, a Goci zaczęli pustoszyć rzymskie prowincje, póki Teodozjusz nie zawarł z nimi pokoju bitwa na polach Katalaunijskich - Germanie zostali pokonani przez armię pod dowództwem rzymskiego wodza Aecjusza Romulus Augustulus - w 476 r. germański wódz Odoaker pozbawił go władzy Daty!!! 166-180 r-wojny markomańskie koniec 3 w-wprowadzenie tetrarchii 378 r.-bitwa pod Adrianopolem 395 r. - podział cesarstwa przez Teodozjusza 476 r. - upadek cesarstwa zachodnio rzymskiego