Między cesarstwem a papiestwem

Alternatywny zapis:

Kościele. Odnowa tej instytucji rozpoczęła się jednak nie samym Rzymie, a w benedyktyńskim opactwie w Cluny we Francji. Klasztor ten cieszył się dużą niezależnością. Mnisi sami wybierali opata, a ten odpowiadał bezpośrednio przed papieżem dzięki czemu możliwe było tu bardzo rygorystyczne przestrzeganie reguły zakonnej. Zachęcało to do naśladowania zakonników w wielu klasztorach w całej Europie. W efekcie ze zdaniem opata z Cluny musiał liczyć się zarówno cesarz, jak i papież. Równoległe działania prowadzące do przywrócenia autorytetu kościoła podejmowali cesarze. Dbali o to, aby klasztorami kierowali opaci o nieposzlakowanej opinii. Podobnych cech oczekiwali także od kandydatów na biskupów. Cesarz HENRYK III interweniował nawet w Rzymie, gdzie z powodu walk pomiędzy różnymi stronnictwami oprócz papieża urzędował o jednocześnie jeszcze 2 wybranych nielegalnie antypapieży, którzy uzurpowali (przejęli nielegalnie władzę) obie władzę nad kościołem. Stopniowe umacnianie się zwolenników reformy kościoła wywołało dalsze zmiany. Pierwszym ważnym krokiem kościelnej odnowy była zmiana sposobu wyboru papieża. Do tej pory, zgodnie ze starożytną tradycją, biskupa Rzymu teoretycznie powoływał,,LUD RZYMSKI", co oznaczało, że o obsadzie tronu św. Piotra decydowali rzymscy możnowładcy. W praktyce jednak wybór głowy kościoła ingerowali cesarze. W 1059r. wprowadzono w zamian zasadę, że papieże będą wybierani przez kardynałów, czyli najwyższych dostojników kościelnych. Na czas wyboru papieża mieli się oni zbierać w zamkniętym pomieszczeniu na obradach konklawe, aby uniknąć wszelkich zewnętrznych nacisków. Ustalona wówczas procedura obowiązuje w dużej mierze do dziś. 3 REFORMA GREGORIAŃSKA Dalsze reformy wiązały się z pontyfikatem Grzegorza VII, który objął tron papieski w 1073r. i przez kolejnych 12 lat reformował kościół, tocząc spór z cesarzem o prymat w świecie chrześcijańskim. Papież ten zlikwidował symonię oraz nakazał obowiązkowy CELIBAT, czyli bezżenność duchowieństwa. Kapłani nie mieli odtąd koncentrować się na zapewnieniu utrzymania dla małżonek i potomstwa, a skupić się na posłudze duchowej. Przede wszystkim jednak Grzegorz VII, aby zapobiec dalszemu uzależnianiu Kościoła od władzy świeckiej, w 1075r. zakazał władcom mianowania biskupów. Decyzja ta wywołała wielkie wzburzenie na europejskich dworach. W ten sposób rozpoczął się spór o inwestyturę. Gdy Henryk IV odmówił podporządkowania się decyzjom papieża, został obłożony ekskomuniką. Skutkiem było wykluczenie monarchy z Kościoła, a tym samym zwolnienie poddanych z przysięgi wierności wobec niego. W efekcie w Niemczech wybuchł bunt przeciwko Henrykowi IV, co zmusiło go do podjęcia wyprawy do Italii i uznać wyższość Grzegorza VI przed nim. Dokonał tego za wstawiennictwem wpływowej władczyni Toskanii - Matyldy. Władca musiał stać przez 3 dni boso i w stroju pokutnym pod bramą zamku w Canossie w północnej Italii, czekając na dopuszczenie przed oblicze Grzegorza VII. Dopiero wtedy uzyskał od papieża zdjęcie klątwy. Konflikt pomiędzy papieżem a cesarzem miał wpływ na politykę europejską. Władcy podzielili się na 2 obozy; GREGORIAŃSKI (popierający Grzegorza VII) i CESARSKI (popierający Henryka IV) W spór ten włączył się również władca polski Bolesław Śmiały, który dzięki wspieraniu Grzegorza VII otrzymał od niego zgodę na koronację królewską. Przewaga papieża Grzegorza VII nad cesarzem Henrykiem IV okazała się krótkotrwała. Uwolniony od klątwy cesarz wrócił do kraju, pokonał buntowników i ponownie wystąpił przeciw papieżowi. Tym razem zdobył poparcie części kardynałów, którzy na jego wniosek powołali innego papieża. Grzegorz VII musiał uciekać z Rzymu i wkrótce zmarł. Nie zakończyło to jednak sporu o inwestyturę, który trwał jeszcze kilkadziesiąt lat. W 1122r. kres zatargu przyniosło porozumienie, czyli KONKORDAT zawarty w Wormacji przez cesarza Henryka V i papieża Kaliksta II. Przyjęto kompromisowe rozwiązanie. Biskupi mieli być odtąd wybierani przez kanoników, czyli duchownych tworzących kapitułę w każdej diecezji i zatwierdzani przez papieża. Papież również miał dokonywać aktu nadania godności biskupiej przez wręczenie pierścienia i pastorału. To jednak cesarz odbierał od nowego dostojnika przysięgę wierności i nadawał BENEFICJA, czyli uposażenie przysługujące biskupowi z racji sprawowanego urzędu. 4 PAPIESTWO U SZCZYTU POTĘGI Po kolejnych kilkudziesięciu latach papiestwo znalazło się u szczytu potęgi politycznej. W 1197r. Zmarł cesarz Henryk VI, nie pozostawiając dorosłego następcy, a rok później papieżem został świetnie wykształcony zwolennik prymatu papiestwa w chrześcijaństwie, Innocenty III. Scentralizował on zarządzanie Kościołem, szereg decyzji zastrzegając wyłącznie dla siebie. Klasztory wyłączał spod władzy biskupów i poddawał je bezpośrednio swojemu zwierzchnictwu. W 1215r. Zwołał sobowtór, który zatwierdził absolutną władzę papieża w Kościele. W rezultacie umocnienia pozycji papiestwa Innocentemu III dwukrotnie udało się narzucić swojego kandydata w trakcie walk o tron cesarski. Jego polityczny autorytet uznali królowie Francji i Anglii. Tam, gdzie papież nie znajdował posłuchu, korzystał z narzędzia klątwy. Obłożonego nią władcę opuszczali poddani w obawie przed karą utraty życia wiecznego. Chociaż następcy Innocentego III nie dorównywali mu wpływami, to aż do końca XIII w. w Europie panował okres UNIWERSALIZMU PAPIESKIEGO, czyli władzy papieża zarówno nad Kościołem, jak i dominacji nas władcami świeckimi. 5 WIELKA SCHIZMA WSCHODNIA Na epokę odnowy Kościoła zachodniego przypadło pogłębienie podziałów w stosunkach z Kościołem wschodnim. Wpływ na to miało podkreślanie prymatu biskupa Rzymu, co patriarcha Konstantynopola odbierał jako zagrożenie dla swojej pozycji. Do tego doszły różnice doktrynalne - używanie do komunii na Zachodzie opłatka zamiast chleba oraz obecność w Credo w kościele rzymskim od IX w. Stwierdzenia, że Duch Święty pochodzi nie tylko od Ojca, ale także od Syna. W 1054r. legaci papieża Leona IX w Konstantynopolu wyklęli patriarchę, a on odwzajemnił ten gest. W ten sposób rozpoczęła się tzw. SCHIZMA WSCHODNIA. Wynikający z niej podział obowiązuje do dziś.