powstanie chmielnickiego

Alternatywny zapis:

został wybrany na nowego króla Polski (20 maja zmarł Władysław IV Waza). Nowy władca chciał zawrzeć ugodę z buntownikami, ale Chmielnicki dążył do dalszej walki. W 1649 r. duża armia kozacko-tatarska zaczęła oblegać Zbaraż. Skuteczną obroną dowodził magnat Jeremi Wiśniowiecki. Obrońcom Zbaraża na pomoc przyszły wojska królewskie, które jednak nie zwyciężyły w bitwie pod Zborowem. Niekorzystna sytuacja zmusiła Jana Kazimierza do zawarcia z Kozakami ugody zborowskiej: > zwiększenie rejestru kozackiego do 40 tys., > pełnienie urzędów w województwie bracławskim, czernihowskim i kijowskim jedynie przez prawosławną szlachtę, > przyjęcie biskupów prawosławnych do senatu, nadanie Chmielnickiemu tytułu hetmana wojsk zaporoskich. W 1651 r. walki wybuchły na nowo z powodu niechęci senatorów do ugody zborowskiej. W bitwie pod Beresteczkiem (czerwiec) armia Rzeczypospolitej pokonała wojska kozacko- tatarskie. Po starciu pod Białą Cerkwią (wrzesień 1651 r.) podpisano tam nową ugodę. Okazała się mniej korzystna dla Kozaków niż ła zawarta w Zborowie. W 1652 r. wojska królewskie przegrały w bitwie pod Batohem, a po jej zakończeniu zostali wymordowani polscy jeńcy. Dalszy przebieg działań wojennych również nie był korzystny dla Rzeczpospolitej.. W 1653 r. podpisano ugodę w Żwańcu, która przywracała warunki ze Zborowa. W 1654 r. Chmielnicki zawarł z Moskwą ugodę perejasławską. Kozacy w zamian za pomoc w walce z Rzeczpospolitą oddali siebie i Ukrainę pod protekcję cara, który miał także przestrzegać kozackich praw. Porozumienie z Perejasławia doprowadziło do wybuchu wojny pomiędzy Rzeczpospolitą a Moskwą. Śmierć Chmielnickiego w 1657 r. przyczyniła się do rozłamu wśród Kozaków. Część z nich dążyła do odnowienia relacji z Rzeczpospolitą. W 1658 r. została zawarta unia w Hadziaczu, na mocy której miało powstać Księstwo Ruskie w ramach Rzeczpospolitej Trojga Narodów. Ukraina miała posiadać własne sądy, urzędy, armię i skarb. Postanowienia unii hadziackiej nie zostały zrealizowane z powodu wznowienia przez Moskwę wojny z Rzeczpospolitą. Wskutek rozejmu andruszowskiego z 1667 r. państwo polsko-litewskie musiało oddać carowi lewobrzeżną Ukrainę. Skutki powstania Chmielnickiego Skutki powstania Chmielnickiego: > znaczne wyniszczenie Ukrainy, > ingerencja państwa moskiewskiego w wewnętrzne problemy Rzeczpospolitej, >utracenie wschodnich obszarów przez państwo polsko-litewskie, > osłabienie militarne i polityczne Rzeczpospolitej, > wzrost niechęci pomiędzy katolikami i prawosławnymi, > wojny z sąsiednimi krajami, które wykorzystały osłabienie Rzeczpospolitej (np. najazd Szwecji w 1655 r.).