Upadek Rzeczypospolitej

Ostatnie lata istnienia Rzeczypospolitej to dramatyczna walka o zachowanie niepodległości. Kluczowe wydarzenia tego okresu to:

1. Insurekcja kościuszkowska (1794) - ostatnia próba ratowania niepodległości zbrojnym powstaniem.
2. Uniwersał połaniecki - dokument wydany przez Tadeusza Kościuszkę, gwarantujący chłopom wolność osobistą i zmniejszenie pańszczyzny.
3. III rozbiór Polski (1795) - ostateczna likwidacja państwa polskiego przez Rosję, Prusy i Austrię.

Example: Uniwersał połaniecki pokazuje, że nawet w obliczu upadku państwa, Polska w XVIII wieku próbowała wprowadzać postępowe reformy społeczne.

Przyczyny rozbiorów Polski można podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne:

Wewnętrzne:

• Słaba władza centralna
• Liberum veto paraliżujące sejm
• Wolna elekcja umożliwiająca ingerencję obcych mocarstw
• Niechęć szlachty do reform
• Słaba armia

Zewnętrzne:

• Utrata pozycji międzynarodowej Polski
• Ingerencja sąsiednich mocarstw w sprawy wewnętrzne
• Wojny osłabiające państwo

Highlight: Mimo upadku państwa, dziedzictwo reform i Konstytucji 3 maja stało się fundamentem dla przyszłych pokoleń walczących o niepodległość Polski.

Warto zapamiętać najważniejsze daty z tego okresu:

• 1700-1721: Wielka wojna północna
• 1717: Sejm niemy
• 1764: Elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego
• 1773: Powołanie Komisji Edukacji Narodowej
• 1788-1792: Sejm Wielki
• 1791: Uchwalenie Konstytucji 3 maja
• 1792: I rozbiór Polski
• 1793: II rozbiór Polski
• 1794: Powstanie kościuszkowskie
• 1795: III rozbiór Polski

Vocabulary: Insurekcja - powstanie zbrojne mające na celu wyzwolenie kraju spod obcej władzy.

Mimo tragicznego końca, Polska w XVIII wieku pozostawiła ważne dziedzictwo reform i postępu, które inspirowało kolejne pokolenia w walce o niepodległość i nowoczesne państwo.

Rzeczpospolita w obliczu kryzysu (1700-1772)

XVIII wiek rozpoczął się dla Polski w XVIII wieku poważnym kryzysem państwowym. Główne przyczyny tego stanu to liberum veto, wojna północna oraz brak reform. W 1700 roku wybuchła wielka wojna północna, która znacząco osłabiła pozycję Polski na arenie międzynarodowej.

Highlight: Sejm niemy z 1717 roku symbolizował głęboki kryzys polskiego parlamentaryzmu.

Pomimo trudności politycznych, za panowania Augusta III nastąpił rozwój kultury. Jednak sytuacja polityczna pozostawała napięta, co doprowadziło do pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku.

Vocabulary: Liberum veto - prawo pozwalające pojedynczemu posłowi zerwać obrady sejmu i unieważnić jego postanowienia.

W wyniku pierwszego rozbioru:

• Prusy zajęły Pomorze Gdańskie
• Austria przejęła południową Małopolskę
• Rosja zagarnęła ziemie nad Dźwiną i Dnieprem

Stanisław August Poniatowski, ostatni król Polski, podjął próby reform. Najważniejsze z nich to:

• Powołanie Komisji Edukacji Narodowej
• Utworzenie nowych szkół z lekcjami w języku polskim
• Ustanowienie Rady Nieustającej

Example: Komisja Edukacji Narodowej była pierwszym w Europie ministerstwem oświaty, co pokazuje, że Polska w XVIII wieku mimo kryzysu politycznego, dążyła do postępu w dziedzinie edukacji.