Rusyfikacja i reakcje Polaków
Po powstaniu styczniowym władze carskie zintensyfikowały politykę rusyfikacji. Jej celem było wynarodowienie Polaków poprzez narzucanie rosyjskiej kultury i języka. Zamykano polskie instytucje kulturalne i naukowe. Język polski został usunięty z administracji i oświaty, zastępując go rosyjskim. Szkołę Główną w Warszawie przekształcono w Uniwersytet Cesarski z rosyjskim językiem wykładowym.
Example: Kurator Aleksander Apuchtin prowadził politykę bezwzględnej rusyfikacji polskich szkół. Okres jego rządów nazywano "nocą apuchtinowską".
W szkołach wyrzucano polskich nauczycieli, a język polski stał się przedmiotem nadobowiązkowym, nauczanym po rosyjsku. Uczniów poddawano ścisłemu nadzorowi i szpiegowaniu. Surowo karano za używanie języka polskiego, nawet podczas przerw.
Reakcje Polaków na rusyfikację były zróżnicowane. Część społeczeństwa przyjęła postawę lojalizmu, rezygnując z dążeń niepodległościowych i okazując posłuszeństwo władzom. Powstała też idea trójlojalizmu, zakładająca współpracę z zaborcami we wszystkich trzech zaborach, choć nie zyskała ona poparcia w zaborze rosyjskim.
Definition: Pozytywizm - nurt ideowy nawołujący do pracy organicznej i kształcenia biedniejszych warstw społeczeństwa w celu uczynienia z Polaków nowoczesnego narodu.
Wielu Polaków podjęło walkę z rusyfikacją. Podstawą polskości stał się język polski, historia, tradycja i katolicyzm. Rozwinęło się tajne nauczanie, obejmujące lekcje historii, języka polskiego i literatury. W Warszawie organizowano kursy dla kobiet, znane jako Uniwersytet Latający. W Wilnie działało Towarzystwo Oświaty Narodowej, będące głównym ośrodkiem polskiej tajnej oświaty poza dawnym Królestwem Polskim.
Quote: "Podstawą polskości stał się język polski, historia, tradycja i katolicyzm."
Te różnorodne postawy wobec rusyfikacji i lojalizm w Polsce pokazują, jak złożona była sytuacja Polaków pod zaborem rosyjskim po powstaniu styczniowym.