Konsekwencje układu Sikorski-Majski i formowanie Armii Polskiej w ZSRR

Układ Sikorski-Majski postanowienia obejmowały zgodę władz sowieckich na utworzenie na terytorium ZSRR polskiej armii oraz zwolnienie na podstawie amnestii Polaków więzionych w sowieckich łagrach i więzieniach. Mimo kontrowersji, układ ten umożliwił uratowanie życia tysiącom Polaków.

Highlight: Dzięki układowi Sikorski-Majski tysiące Polaków odzyskało wolność i uratowało życie.

W ZSRR zaczęła powstawać Armia Polska dowodzona przez gen. Władysława Andersa. Jednak do punktów werbunkowych nie zgłosiło się wielu polskich oficerów, co wzbudziło podejrzenia strony polskiej co do ich losu.

Vocabulary: Łagry - sowieckie obozy pracy przymusowej, w których przetrzymywano m.in. polskich jeńców i więźniów politycznych.

W 1942 roku armia polska została ewakuowana do Iranu, gdzie rozpoczął się jej szlak wojenny. Po połączeniu z innymi oddziałami utworzono 2. Korpus Polski, znany jako "andersowcy".

Zerwanie stosunków polsko-sowieckich nastąpiło 25 kwietnia 1943 roku, po odkryciu grobów polskich oficerów w Katyniu. Minister propagandy III Rzeszy Josef Goebbels ogłosił 13 kwietnia 1943 roku, że sprawcami zbrodni są Sowieci.

Quote: "Prośba rządu polskiego o zbadanie sprawy katyńskiej przez Czerwony Krzyż" spotkała się z negatywną reakcją Stalina i doprowadziła do zerwania stosunków dyplomatycznych.

Polityką premiera Sikorskiego było utrzymanie sojuszu z zachodnimi aliantami, jednak nie mógł on liczyć na ich poparcie w sprawie Katynia, gdyż zależało im na pomocy Stalina w wojnie z Niemcami.

Katastrofa gibraltarska i zmiany w polskim rządzie na uchodźstwie

Tragicznym wydarzeniem dla rządu polskiego na emigracji była tzw. katastrofa gibraltarska. 4 lipca 1943 roku, po wystartowaniu z Gibraltaru, samolot premiera Sikorskiego spadł do morza. Wszyscy pasażerowie, z wyjątkiem pierwszego pilota, zginęli.

Highlight: Śmierć gen. Sikorskiego była ogromnym ciosem dla polskiego rządu na uchodźstwie i wpłynęła na dalszy bieg wydarzeń politycznych.

Po śmierci Sikorskiego naczelnym wodzem został gen. Kazimierz Sosnkowski, natomiast stanowisko premiera objął Stanisław Mikołajczyk. Te zmiany personalne miały istotny wpływ na dalszą politykę rządu RP na uchodźstwie.

Równolegle do działań rządu na uchodźstwie, w okupowanej Polsce i ZSRR powstawały alternatywne ośrodki władzy. 5 stycznia 1942 roku powołano Polską Partię Robotniczą $PPR$, w której władzę przejął Władysław Gomułka.

Example: Z inicjatywy Władysława Gomułki powołano 31 grudnia 1943 roku w Warszawie Krajową Radę Narodową $KRN$ z Bolesławem Bierutem jako przewodniczącym.

Te wydarzenia pokazują, jak skomplikowana była sytuacja polityczna Polski pod koniec II wojny światowej, z konkurującymi ośrodkami władzy w kraju i na emigracji.

Vocabulary: KRN $Krajowa Rada Narodowa$ - organ powołany przez komunistów, który miał stanowić alternatywę dla legalnych władz polskich na uchodźstwie.

Powstanie i struktura polskiego rządu na uchodźstwie

Polski rząd na emigracji 1939-45 został utworzony 30 września 1939 roku w Paryżu, z generałem Władysławem Sikorskim na czele jako premierem. Stanowisko prezydenta objął Władysław Raczkiewicz, który na mocy umowy paryskiej z 2 listopada 1939 roku zrzekł się większości swoich uprawnień na rzecz premiera. W grudniu 1939 roku powołano Radę Narodową Rzeczypospolitej Polskiej, której przewodniczącym został Ignacy Jan Paderewski.

Highlight: Siedziba polskich władz początkowo znajdowała się we francuskim Angers, a następnie została przeniesiona do Londynu.

Władze polskie na uchodźstwie szybko przystąpiły do organizacji Polskich Sił Zbrojnych $PSZ$ na Zachodzie. Po rezygnacji marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego ze stanowiska naczelnego wodza, jego miejsce zajął gen. Sikorski. Nowo powstające oddziały borykały się z problemami braku sprzętu i uzbrojenia.

Example: Polscy lotnicy walczyli m.in. w słynnych dywizjonach 302 i 303, które później stały się częścią 1. Korpusu Polskiego.

Kluczowym momentem w działalności rządu na uchodźstwie było podpisanie układu Sikorski-Majski 30 lipca 1941 roku. To polsko-sowieckie porozumienie przywróciło stosunki dyplomatyczne między Polską a ZSRR i unieważniło pakt Ribbentrop-Mołotow.

Definition: Układ Sikorski-Majski był porozumieniem między rządem polskim na uchodźstwie a rządem ZSRR, które miało na celu normalizację stosunków między oboma państwami po agresji sowieckiej na Polskę w 1939 roku.