Początek powstania i Uniwersał połaniecki

Przebieg powstania kościuszkowskiego rozpoczął się od zwycięstwa Polaków w bitwie pod Racławicami 4 kwietnia 1794 roku. Szczególną odwagą wykazał się wówczas chłop Wojciech Bartos, który w decydującym momencie zgasił lont armaty wroga, ratując nacierających kosynierów.

Aby zachęcić chłopów do walki, Tadeusz Kościuszko wydał Uniwersał połaniecki. Był to dokument gwarantujący wolność osobistą i zwolnienie z pańszczyzny tym mieszkańcom wsi, którzy wstąpią do wojska powstańczego.

Definition: Uniwersał połaniecki - dokument wydany przez Tadeusza Kościuszkę w obozie wojskowym pod Połańcem, mający na celu zachęcenie chłopów do udziału w powstaniu poprzez obietnicę poprawy ich sytuacji społecznej.

Mimo tych obietnic, masowy udział chłopów w powstaniu nie nastąpił z powodu trudności w rozpowszechnianiu informacji, oporu szlachty oraz braku uzbrojenia i czasu na szkolenie.

Kościuszko, inspirowany ideami rewolucji francuskiej, przyjął hasło powstania: "Wolność, całość, niepodległość", nawiązujące do francuskiego "Wolność, równość, braterstwo".

Example: Kosynierzy, czyli chłopi uzbrojeni w kosy, stali się symbolem powstania kościuszkowskiego i walki o niepodległość.

Przebieg i upadek powstania kościuszkowskiego

Najważniejsze bitwy powstania kościuszkowskiego rozpoczęły się od zwycięstwa pod Racławicami, które podniosło morale powstańców. W Wilnie i Warszawie ludność wraz z polskimi żołnierzami pokonała stacjonujące tam oddziały rosyjskie.

Do walki z powstańcami przystąpiły Prusy, a armie pruska i rosyjska przez dwa miesiące oblegały Warszawę. Prusy musiały się wycofać z powodu wybuchu antypruskiego powstania w Wielkopolsce, wspieranego przez wojska generała Jana Henryka Dąbrowskiego.

Jednak Prusy i Rosja wysłały nowe siły do walki z Polakami. Przebieg powstania kościuszkowskiego zakończył się klęską w bitwie pod Maciejowicami 10 października 1794 roku, gdzie ranny Kościuszko dostał się do niewoli.

Highlight: Bitwa pod Maciejowicami była punktem zwrotnym powstania, po którym nastąpił jego upadek.

W listopadzie 1794 roku zaborcy zajęli Warszawę, co doprowadziło do upadku powstania. Tragicznym epilogiem była Rzeź Pragi, podczas której zamordowano dziesiątki tysięcy mieszkańców prawobrzeżnej dzielnicy Warszawy.

Vocabulary: Rzeź Pragi - pogrom ludności prawobrzeżnej dzielnicy Warszawy, dokonany przez wojska rosyjskie po upadku powstania kościuszkowskiego.

Utrata niepodległości przez Polskę

1794 rok co się wydarzyło w Polsce to nie tylko powstanie kościuszkowskie, ale także początek końca niepodległości Rzeczypospolitej. W 1795 roku Austria, Prusy i Rosja dokonały trzeciego rozbioru Polski, co doprowadziło do całkowitej utraty niepodległości na 123 lata.

Podział terytorium Polski wyglądał następująco:

• Prusy zagarnęły część Mazowsza z Warszawą
• Austria zajęła pozostały obszar Mazowsza oraz terytorium między Pilicą a Bugiem
• Rosja zajęła Litwę, ziemie białoruskie, Polesie i Wołyń

Stanisław August Poniatowski zrzekł się korony, co formalnie zakończyło istnienie państwa polskiego.

Highlight: Trzeci rozbiór Polski w 1795 roku był bezpośrednim skutkiem upadku powstania kościuszkowskiego i oznaczał całkowitą utratę niepodległości przez Rzeczpospolitą.

Przyczyny rozbiorów Polski

Upadek Rzeczypospolitej był wynikiem zarówno czynników wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Wewnętrzne przyczyny rozbiorów Polski obejmowały:

• Osłabienie państwa wojnami w XVII wieku
• Ograniczenie władzy królewskiej przez liczne przywileje szlacheckie
• Liberum veto, które prowadziło do zrywania sejmów i blokowania reform
• Wolna elekcja, która osłabiała pozycję władcy
• Niechęć magnaterii do reform i dbanie o własne interesy
• Słaba i nieliczna armia, niezdolna do obrony granic państwa

Zewnętrzne przyczyny rozbiorów Polski to:

• Utrata międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej wskutek wojen w XVII wieku
• Ingerencja sąsiednich mocarstw $Rosji, Prus i Austrii$ w wewnętrzne sprawy Polski poprzez wpływanie na wolną elekcję i wykorzystywanie liberum veto do blokowania reform

Quote: "Liberum veto i wolna elekcja stały się narzędziami w rękach sąsiednich mocarstw, wykorzystywanymi do osłabiania Rzeczypospolitej od wewnątrz."

Te czynniki, zarówno wewnętrzne jak i zewnętrzne, doprowadziły do stopniowego upadku państwa polskiego, którego kulminacją były rozbiory i utrata niepodległości na ponad wiek.

Wybuch powstania kościuszkowskiego

Powstanie kościuszkowskie, zwane też insurekcją kościuszkowską, wybuchło w 1794 roku jako reakcja na drugi rozbiór Polski. Naczelnikiem powstania został Tadeusz Kościuszko, doświadczony wojskowy i bohater wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

24 marca 1794 roku Kościuszko ogłosił w Krakowie wybuch powstania przeciwko Rosji i złożył przysięgę na wierność ojczyźnie. Wojska powstańcze składały się z zawodowych żołnierzy oraz oddziałów kosynierów - chłopów uzbrojonych w kosy z ostrzami osadzonymi do góry.

Highlight: Tadeusz Kościuszko był wychowankiem Szkoły Rycerskiej i miał doświadczenie z wojny polsko-rosyjskiej z 1792 roku, co czyniło go idealnym kandydatem na przywódcę powstania.

Vocabulary: Naczelnik - w czasie insurekcji kościuszkowskiej główny dowódca wojsk powstańczych.