Przebieg i skutki powstania styczniowego

Powstanie styczniowe przeszło przez kilka faz, z których każda miała swojego dyktatora. Pierwszym był Ludwik Mierosławski, który szybko opuścił kraj. Następnie władzę objął Marian Langiewicz, odnoszący początkowo sukcesy, ale zmuszony do przekroczenia granicy austriackiej.

Jesienią 1863 roku dyktatorem został Romuald Traugutt, który podjął próbę reorganizacji sił zbrojnych i utworzenia regularnej armii powstańczej. Jego działania, w tym wyznaczenie komisarzy pełnomocnych do realizacji dekretów uwłaszczeniowych, uratowały powstanie przed szybkim upadkiem.

Highlight: Romuald Traugutt został aresztowany w kwietniu 1864 roku i stracony w sierpniu, co przypieczętowało los powstania.

Powstańcy walczyli w oddziałach zwanych partiami, tworząc jednocześnie struktury państwa podziemnego z własnym rządem, skarbem, sądownictwem i dyplomacją. Ostatnim walczącym oddziałem był oddział księdza Brzóski.

Skutki powstania styczniowego były tragiczne dla narodu polskiego:

1. Masowe aresztowania i zsyłki na Sybir.
2. Konfiskaty majątków uczestników powstania.
3. Nałożenie na Królestwo kontrybucji w wysokości 5%.
4. Wprowadzenie stanu wojennego na 50 lat.
5. Deportacje rodzin polskich z Litwy, Białorusi i Ukrainy w głąb Rosji.
6. Likwidacja odrębności Królestwa Polskiego i utworzenie Kraju Nadwiślańskiego.
7. Rusyfikacja administracji i szkolnictwa.

Example: Zlikwidowano Bank Polski, przekształcając go w filię banku rosyjskiego, a Kościół katolicki podporządkowano Kolegium Rzymskokatolickiemu w Petersburgu.

Powstanie styczniowe, mimo klęski militarnej, miało ogromne znaczenie dla kształtowania się nowoczesnej świadomości narodowej Polaków i przyczyniło się do zachowania ducha oporu przeciwko zaborcom.

Sytuacja w Królestwie Polskim przed powstaniem styczniowym

Reformy Aleksandra II w Królestwie Polskim były częścią szerszego procesu zmian w Imperium Rosyjskim po przegranej wojnie krymskiej. Car zniósł poddaństwo chłopów oraz zreformował sądownictwo i administrację, co nazwano odwilżą posewastopolską. W Królestwie Polskim wprowadzono pewne ustępstwa, takie jak amnestia dla więźniów politycznych czy otwarcie Akademii Medyko-Chirurgicznej i Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Highlight: Polacy liczyli na autonomię, ale car nie zgadzał się na ustępstwa polityczne.

Od 1860 roku w Królestwie Polskim narastały nastroje patriotyczne, czego wyrazem były liczne manifestacje. Reakcją władz carskich było zaostrzenie represji. Szczególnie dramatycznym wydarzeniem była manifestacja w Warszawie po rozwiązaniu Towarzystwa Rolniczego, która zakończyła się krwawą pacyfikacją - Kozacy zabili ponad 100 osób.

Example: W odpowiedzi na represje, Polacy ogłosili żałobę narodową, ubierając się na czarno i organizując patriotyczne uroczystości w kościołach.

Polityczne obozy przed powstaniem styczniowym podzieliły się na dwa główne nurty:

1. Czerwoni - dążyli do obalenia cara i wywołania ogólnonarodowego powstania. Na czele stał Komitet Centralny Narodowy, a przywódcami byli m.in. Jarosław Dąbrowski i Zygmunt Padewski.

2. Biali - przeciwni powstaniu, opowiadali się za pracą organiczną i stopniowym przygotowaniem społeczeństwa. Kierowani przez Dyrekcję Krajową, z przywódcami takimi jak Leopold Kronenberg i Andrzej Zamoyski.

Definition: Praca organiczna - koncepcja rozwoju społeczeństwa poprzez edukację, rozwój gospodarczy i kulturalny, bez uciekania się do walki zbrojnej.