Stronnictwa polityczne przed powstaniem

W okresie poprzedzającym powstanie styczniowe wykształciły się dwa główne stronnictwa polityczne: biali i czerwoni. Różnice między nimi były znaczące i wpłynęły na przebieg późniejszych wydarzeń.

Biali powstanie styczniowe postrzegali jako ostateczność. Ich poglądy charakteryzowały się następującymi cechami:

1. Stawiali na działalność legalną i kompromis z zaborcami.
2. Dążyli do uwłaszczenia chłopów, ale z odszkodowaniami dla właścicieli ziemskich.
3. Uzależniali wybuch powstania od poparcia Francji i Wielkiej Brytanii.
4. Ich siatka konspiracyjna obejmowała ziemian, mieszczan i inteligencję.
5. Ośrodkiem kierowniczym była Dyrekcja Krajowa.
6. Liderami byli Andrzej Zamoyski i Leopold Kronenberg.

Czerwoni w powstaniu styczniowym reprezentowali bardziej radykalne podejście:

1. Dążyli do zbrojnego powstania z udziałem wszystkich grup społecznych.
2. Postulowali natychmiastowe uwłaszczenie chłopów i demokratyczne reformy.
3. Tworzyli tajne organizacje przygotowujące powstanie.
4. Ich liderami byli Jarosław Dąbrowski, Zygmunt Padlewski, Ignacy Chmieleński i Władysław Daniłowski.

Definition: Stronnictwo czerwonych - radykalna frakcja polityczna dążąca do natychmiastowego wybuchu powstania i głębokich reform społecznych.

Example: Biali i czerwoni różnice widoczne były nie tylko w poglądach, ale i w metodach działania. Podczas gdy biali preferowali legalne formy aktywności, czerwoni angażowali się w konspirację i przygotowania do walki zbrojnej.

Przygotowania do powstania

W odpowiedzi na narastające represje i brak reform, czerwoni i biali zintensyfikowali swoje działania:

1. Czerwoni powołali Komitet Miejski, który miał przygotować powstanie zbrojne.
2. Biali utworzyli Dyrekcję Krajową jako ośrodek władzy niezależny od Rosji i władz Królestwa.
3. Rozwinęła się moda patriotyczna, manifestująca się w ubiorze i biżuterii z symbolami narodowymi i religijnymi.

W 1862 roku namiestnikiem Królestwa został brat cara, Konstanty Romanow, znany z liberalnego światopoglądu. W czerwcu tego samego roku car powołał Rząd Cywilny, na czele którego stanął Aleksander Wielopolski. Jego działania obejmowały:

• Równouprawnienie Żydów
• Oczynszowanie chłopów
• Reformę oświaty, w tym utworzenie Szkoły Głównej w Warszawie z polskim językiem wykładowym

Jednocześnie czerwoni rozwijali siatkę konspiracyjną i nawiązali współpracę z rosyjskimi rewolucjonistami. Komitet Miejski przekształcił się w Komitet Centralny Narodowy.

Vocabulary: Oczynszowanie - zamiana pańszczyzny na czynsz pieniężny płacony przez chłopów właścicielom ziemskim.

Example: Jarosław Dąbrowski, jeden z liderów czerwonych, przygotował szczegółowy plan powstania i opanowania Warszawy, jednak został aresztowany i uwięziony w Cytadeli warszawskiej.

Wybuch powstania styczniowego

Przebieg powstania styczniowego rozpoczął się od próby przeciwdziałania mu przez Aleksandra Wielopolskiego. Z jego inicjatywy zarządzono brankę - nadzwyczajny pobór do wojska carskiego, który miał objąć młodych mężczyzn podejrzanych o działalność spiskową. Mieli oni trafić na 25 lat do armii carskiej.

Reakcja na brankę była następująca:

1. Część poborowych uciekła do lasów.
2. Komitet Centralny Narodowy przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy.
3. Ogłoszono manifest wzywający do walki z zaborcą, skierowany do wszystkich narodów (Polaków, Litwinów i Rusinów), niezależnie od wyznania i stanu.
4. Zapowiedziano uwłaszczenie chłopów za odszkodowaniem i równość wszystkich stanów wobec prawa.

Powstanie styczniowe - przyczyny, przebieg, skutki zaczęły się kształtować 22 stycznia 1863 roku, kiedy to oficjalnie rozpoczęło się powstanie.

Highlight: Manifest Tymczasowego Rządu Narodowego był próbą zjednoczenia wszystkich grup społecznych i narodowości zamieszkujących tereny dawnej Rzeczypospolitej w walce przeciwko zaborcy.

Quote: "Chłopi mieli być uwłaszczeni za odszkodowaniem a przedstawiciele wszystkich stanów być równi wobec prawa."