Przygotowania do powstania

W odpowiedzi na narastające represje i brak reform, czerwoni i biali zintensyfikowali swoje działania:

1. Czerwoni powołali Komitet Miejski, który miał przygotować powstanie zbrojne.
2. Biali utworzyli Dyrekcję Krajową jako ośrodek władzy niezależny od Rosji i władz Królestwa.
3. Rozwinęła się moda patriotyczna, manifestująca się w ubiorze i biżuterii z symbolami narodowymi i religijnymi.

W 1862 roku namiestnikiem Królestwa został brat cara, Konstanty Romanow, znany z liberalnego światopoglądu. W czerwcu tego samego roku car powołał Rząd Cywilny, na czele którego stanął Aleksander Wielopolski. Jego działania obejmowały:

• Równouprawnienie Żydów
• Oczynszowanie chłopów
• Reformę oświaty, w tym utworzenie Szkoły Głównej w Warszawie z polskim językiem wykładowym

Jednocześnie czerwoni rozwijali siatkę konspiracyjną i nawiązali współpracę z rosyjskimi rewolucjonistami. Komitet Miejski przekształcił się w Komitet Centralny Narodowy.

Vocabulary: Oczynszowanie - zamiana pańszczyzny na czynsz pieniężny płacony przez chłopów właścicielom ziemskim.

Example: Jarosław Dąbrowski, jeden z liderów czerwonych, przygotował szczegółowy plan powstania i opanowania Warszawy, jednak został aresztowany i uwięziony w Cytadeli warszawskiej.

Początek walk powstańczych

Krótko opisz przebieg powstania styczniowego - rozpoczęło się ono w niekorzystnych warunkach:

1. Panowała zima, co utrudniało prowadzenie działań zbrojnych.
2. Powstańcom brakowało broni i odpowiedniego wyposażenia.
3. Dowódcom brakowało doświadczenia wojskowego.
4. Większość powstańców nie przeszła odpowiedniego szkolenia militarnego.

Przebieg powstania styczniowego w punktach rozpoczął się od akcji zbrojnych przeprowadzonych w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku. Pierwszym przywódcą powstania został Ludwik Mierosławski.

Dowódcy powstania styczniowego musieli zmierzyć się z trudnym zadaniem organizacji i koordynacji działań partyzanckich na rozległym terenie, przy ograniczonych zasobach i w obliczu przeważających sił wroga.

Example: Brak odpowiedniego uzbrojenia i wyszkolenia powstańców był widoczny już w pierwszych starciach z regularną armią carską, co znacząco wpłynęło na przebieg powstania styczniowego.

Highlight: Mimo niekorzystnych warunków początkowych, powstańcy zdołali przeprowadzić szereg udanych akcji zbrojnych, co przyczyniło się do rozszerzenia zasięgu powstania i mobilizacji społeczeństwa.

Schyłek Powstania

Konwencja Alvenslebena między Prusami a Rosją znacząco utrudniła napływ pomocy dla powstańców.

Highlight: Generał Murawjow, zwany "Wieszatielem", zasłynął z brutalnego tłumienia powstania na Litwie.

Geneza powstania styczniowego

Przyczyny powstania styczniowego sięgają okresu po klęsce Rosji w wojnie krymskiej, kiedy to nastąpił czas liberalizacji zwany odwilżą posewastopolską. W Rosji zniesiono poddaństwo chłopów, skrócono służbę wojskową i zreformowano sądownictwo. W Królestwie Polskim zakończono stan wojenny, ogłoszono amnestię dla zesłańców i złagodzono cenzurę.

W 1858 roku w Królestwie powstało Towarzystwo Rolnicze w Królestwie Polskim, na czele którego stanął hrabia Andrzej Zamoyski. Organizacja ta stała się nieformalną reprezentacją polskich interesów, dbającą o rozwój gospodarczy i naukowy.

Highlight: Towarzystwo Rolnicze dążyło do stopniowego uwłaszczenia chłopów w Królestwie, proponując system, w którym chłopi przez pewien czas płaciliby czynsz, a z czasem wykupili gospodarstwa.

Vocabulary: Odwilż posewastopolska - okres liberalizacji w Rosji i Królestwie Polskim po klęsce Rosji w wojnie krymskiej (1853-1856).

Andrzej Zamoyski zasłynął nie tylko jako przewodniczący Towarzystwa Rolniczego, ale także jako jeden z liderów stronnictwa białych w okresie poprzedzającym powstanie styczniowe.