Powstanie styczniowe (NE kl 3)

Alternatywny zapis:

- Józefie Sowińskim. W lutym 1861 r. podczas kolejnej manifestacji interweniowały wojska carskie. Zginęło 5 demonstrantów. Car nie zgodził się na autonomię Królestwa i dołączenie ziem zabranych. W ramach ustępstw w marcu 1861 r. dyrektorem Komisji Wyznań i Oświecenia Publicznego został hrabia Aleksander Wielopolski, który najważniejsze stanowiska w administracji powierzył Polakom. Jego ugodowa polityka wobec caratu zniechęcała do niego społeczeństwo. Z jego inicjatywy rozwiązano Towarzystwo Rolnicze. Społeczeństwo odpowiedziało na to wielką manifestacją w Warszawie. Zginęło ponad 100 uczestników. W kościołach odbyły się żałobne nabożeństwa. W październiku 1861 r. wprowadzono stan wojenny, aresztowano działaczy w tym księży. W Warszawie zamknięto kościoły wszystkich wyznań w obawie przed dalszą profanacją świątyń przez wojska carskie. Wielopolski podał się do dymisji. Czerwoni powołali Komitet Miejski, który miał przygotować powstanie zbrojne. Biali utworzyli Dyrekcję Krajową - ośrodek władzy niezależny od Rosji i władz Królestwa. Moda patriotyczna noszono ubiory wzorowane na tradycyjnym stroju szlacheckim, ale w ciemnych barwach. Biżuteria była wykonana z tanich materiałów (drewno, szkoło, żelazo), bo kosztowności oddano na rzecz postania. Na biżuterii były symbole narodowe i religijne (orzeł, krzyż) oraz symbole kotwicy, jako znaku nadziei na niepodległość. Mężczyźni nosili czapki zwane konfederatkami. Wybuch powstania W 1862 r. namiestnikiem Królestwa został brat cara Konstanty Romanow, znany z liberalnego światopoglądu. W czerwcu 1862 r. car powołał Rząd Cywilny, na jego czele stanął Aleksander Wielopolski, który: - doprowadził do równouprawnienia Żydów, - oczynszował chłopów, - przeprowadził reformę oświaty. W Warszawie powstała Szkoła Główna z językiem polskim wykładowym. Rozwijano sieć szkół elementarnych i powołano zawodowe. Czerwoni rozwijali siatkę konspiracyjną i nawiązali współpracę z rosyjskim rewolucjonistami. Komitet Miejski przekształcił się w Komitet Centralny Narodowy. Jarosław Dąbrowski przygotował plan powstania i opanowania Warszawy, jednak został aresztowany i uwięziony w Cytadeli warszawskiej. Wielopolski chciał przeciwdziałać powstaniu. Z jego inicjatywy zarządzono brankę - nadzwyczajny pobór do wojska carskiego. Na liście poborowych znaleźli się młodzi mężczyźni podejrzani o działalność spiskową. Mieli trafić na 25 lat do armii carskiej. Części poborowych udało się zbiec do lasów. Komitet Centralny Narodowy przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy i ogłosił manifest wzywający do walki z zaborcą. Wzywał do walki wszystkie narody (Polaków, Litwinów i Rusinów), niezależnie od wyznania i stanu. Chłopi mieli być uwłaszczeni za odszkodowaniem a przedstawiciele wszystkich stanów być równi wobec prawa. 22 stycznia 1863 r. - początek powstania styczniowego Przebieg walk powstańczych Warunki były niekorzystne dla powstańców: - panowała zima, - brakowało broni, - dowódcom brakowało doświadczenia, - powstańcy nie byli przeszkoleni. Pierwszy przywódca powstania Ludwik Mierosławski po kilku przegranych potyczkach wrócił do Paryża. Dzięki zaangażowaniu powstańców i warszawskiej organizacji Czerwonych ze Stefanem Bobrowskim na czele powstańcy doczekali wiosny. partia - oddział powstańców Trwała wojna partyzancka z regularną armią carską. Do powstania przyłączyli się Biali. Dysponowali doświadczonymi dowódcami i środkami finansowymi. W marcu 1863 r. dyktatorem powstania został Marian Langiewicz (przedstawiciel Białych). Po kilku przegranych potyczkach złożył broń po przekroczeniu granicy z Austrią. W maju 1863 r. Tymczasowy Rząd Narodowy przekształcił się w Rząd Narodowy i powołał tajne polskie państwo podziemne z własną pocztą, dyplomacją, prasą, intendenturą (do zaopatrywania armii). Zbierano podatki. Wydawano wyroki na szpiegów i zdrajców. Od maja do sierpnia stoczono ok. 500 bitew i potyczek. Powstanie wykroczyło poza granice Królestwa na Białoruś, Litwę i Ukrainę. Z ziem zaboru pruskiego i austriackiego przybywali ochotnicy, dostarczano broń i amunicję. Żuawi śmierci - elitarna jednostka piechoty powstańczej. Nosili czarne mundury z białym krzyżem. Dołączali do nich ochotnicy z całej Europy. Powstanie styczniowe na arenie międzynarodowej Francja, Wielka Brytania i Austria skierowały do Rosji noty dyplomatyczne z żądaniem autonomii dla Polaków. Zostały one odrzucone. Powstańców wsparli ochotnicy z Czech, Węgier, Francji, Włoch, Białorusi, Ukrainy oraz rewolucjoniści z Rosji. Żadne państwo nie udzieliło realnej pomocy powstańcom. Prusy podpisały porozumienie nazwane konwencją Alvenslebena (Petersburg, luty 1863 r.). Na jej mocy na granicy Prus z Królestwem zgromadzono znaczne siły wojskowe uniemożliwiające napływ ochotników do Królestwa. Upadek powstania Rosjanie odsunęli od władzy Aleksandra Wielopolskiego. Namiestnikiem Królestwa Polskiego i głównodowodzącym armii carskiej został gen. Teodor Berg. Zadanie stłumienia powstania na Litwie otrzymał gen. Michaił Murawjow. Otrzymał przydomek „Wieszatjel" za względu na brutalne metody działania i liczne egzekucje. 17 października 1863 r. dyktatorem powstania został Romuald Traugutt. Były oficer armii carskiej, który dowodził wojskami powstańczymi na Polesiu. W lutym 1864 r. Rosjanie rozbili jeden z większych oddziałów powstańczych dowodzonych przez gen. Józefa Hauke-Bosaka. Austria zamknęła swoje granice. Ochotnicy z Galicji nie mogli wspierać powstańców. Car wydał ukaz o uwłaszczeniu chłopów w Królestwie Polskim, co ostatecznie przekreśliło szanse na dołączenie chłopów do powstania. W kwietniu 1864 r. aresztowano Romualda Traugutta. Został powieszony na stoku warszawskiej Cytadeli razem z pięcioma współpracownikami. Najdłużej broniły się oddziały księdza Stanisława Brzóski na Polesiu (do jesieni 1864 r.). Ostatni przedstawiciel władz powstańczych, Aleksander Waszkowski, został aresztowany i w lutym 1985 r. stracony. Notatka stworzona na podstawie podręcznika „Poznać przeszłość 3" wydawnictwa Nowa Era, wydanie 2021 r. MZ Learning