Dyktatura Cromwella i powrót Stuartów

Po zwycięstwie parlamentu w wojnie domowej, Oliver Cromwell umocnił swoją pozycję, doprowadzając do egzekucji króla Karola I w styczniu 1649 roku i ustanowienia republiki w Anglii. Dyktatura Cromwella, trwająca od 1653 do 1658 roku, charakteryzowała się silną centralizacją władzy i ekspansją terytorialną.

Cromwell podjął agresywne działania militarne, zajmując Irlandię $1649$ i Szkocję $1650$. W 1651 roku parlament przyjął Akt Nawigacyjny, który miał na celu wzmocnienie angielskiej pozycji w handlu morskim. W 1653 roku Cromwell rozwiązał Parlament Kadłubowy i ogłosił się lordem protektorem, co de facto oznaczało ustanowienie dyktatury.

Definition: Akt Nawigacyjny - ustawa ograniczająca import towarów do Anglii tylko do statków angielskich lub krajów pochodzenia produktów, mająca na celu wzmocnienie angielskiej pozycji w handlu morskim.

Po śmierci Cromwella w 1658 roku, jego syn Richard nie zdołał utrzymać władzy. W 1660 roku na tron powrócił Karol II Stuart, syn straconego Karola I. Jego rządy, a następnie krótkie panowanie jego brata Jakuba II $1685-1688$, charakteryzowały się próbami przywrócenia absolutyzmu i katolicyzmu, co doprowadziło do kolejnego kryzysu politycznego.

Highlight: W angielskim parlamencie doszło do podziału na wigów $zwolenników supremacji parlamentu$ i torysów $zwolenników silnej władzy królewskiej$.

Chwalebna rewolucja i ustanowienie monarchii parlamentarnej

Chwalebna rewolucja z 1688 roku stanowiła punkt zwrotny w historii Anglii, prowadząc do bezkrwawej zmiany władzy i ustanowienia monarchii parlamentarnej. Na tron wstąpili protestanci Maria II Stuart $córka Jakuba II$ i jej mąż Wilhelm III Orański, namiestnik Holandii.

Kluczowym momentem było podpisanie w 1689 roku tzw. Deklaracji praw, dokumentu znacząco zwiększającego uprawnienia parlamentu kosztem władzy królewskiej. Deklaracja gwarantowała regularne obrady parlamentu, konieczność jego zgody na nowe podatki, wolne wybory parlamentarne oraz wolność słowa podczas obrad.

Quote: "W Anglii zapanował nowy ustrój - monarchia parlamentarna."

Ustanowienie monarchii parlamentarnej było fundamentalną zmianą ustrojową, która na stałe ograniczyła władzę absolutną monarchy i wzmocniła rolę parlamentu w rządzeniu krajem. Ten nowy system polityczny stał się wzorem dla wielu innych państw w późniejszych wiekach.

W 1707 roku, w wyniku unii realnej między Anglią a Szkocją, powstało Królestwo Wielkiej Brytanii, co stanowiło kolejny ważny etap w kształtowaniu się nowoczesnego państwa brytyjskiego.

Highlight: Skutki rewolucji angielskiej obejmowały nie tylko zmiany ustrojowe, ale także głębokie przeobrażenia społeczne i gospodarcze, które przyczyniły się do wzrostu znaczenia Anglii na arenie międzynarodowej.

Przyczyny i początek rewolucji angielskiej

Przyczyny rewolucji angielskiej były wieloaspektowe i głęboko zakorzenione w strukturze społecznej, gospodarczej i politycznej XVII-wiecznej Anglii. Społecznie, pojawienie się nowej szlachty $gentry$ i bogatego mieszczaństwa, które wzbogaciły się na handlu kolonialnym i rozwoju przemysłu, stworzyło nową grupę dążącą do większego wpływu politycznego.

Gospodarczo, istniało dążenie do likwidacji wielkich majątków arystokracji i zniesienia ograniczeń hamujących rozwój przemysłu. Religijnie, purytanie domagali się dalszej reformy Kościoła anglikańskiego, dążąc do usunięcia pozostałości katolicyzmu. Politycznie, narastał konflikt między dynastią Stuartów a parlamentem, szczególnie w kwestii zwoływania obrad i nakładania podatków.

Highlight: Rewolucja angielska rozpoczęła się w 1640 roku, gdy parlament uchwalił prawo, że tylko za jego zgodą może być rozwiązany.

Wojna domowa w Anglii wybuchła w 1642 roku, dzieląc kraj na zwolenników monarchy $arystokracja, duchowni anglikańscy, katolicy$ i parlamentu $gentry, mieszczanie, chłopi$. Początkowo przewagę miały siły królewskie, jednak sytuacja zmieniła się po reformie wojsk parlamentu przeprowadzonej przez Olivera Cromwella.

Vocabulary: Gentry - nowa szlachta angielska, która wzbogaciła się na handlu i przemyśle, dążąca do większego wpływu politycznego.

Example: Przykładem reformy wojskowej Cromwella było utworzenie Armii Nowego Wzoru, która odniosła kluczowe zwycięstwo w bitwie pod Naseby w 1645 roku.