Alternatywny zapis:

niedostatek zem uprawnych oraz surowców mineralnych zolobywanie koloni by to procesem zoorganizowanym nowo powstata osada była niezależna od metropoli Italia & Sycylia skutek kolonizayı: wzbogacenie świata greckiego, stykanie się ludzi z osiągnięciami Greków CYRENA- miasto w północnej Afryce kopułkowe Atencka demokracja Pierwotny ustroj archontowie 9 urzędników wywodzących się x noybardziej wpływowych mądów obradowall na wzgórzu poświęconemu Bogu Arsenowi nazwall ją RADĄ AREOPAGU 621 rp.n.e DRAKON ze względu na narastające konflikty, jego zadaniem było uporządkowanie praw drakońskie prawa (znane jako surowe) 594 rp.n.e SOLON - Il proba rozejmu Aten, podzielił obywateli na klasy majątkowe tylko obywatele o noywyższych dochodach, sprawowall urzędy 516r-510 rp.n.e PIZYSTRAT - rozpoczął okres tyranii w Atenach, wybudowano podczas jego panowania np. świątynie Zeusa Olimpijskiego poczatki demokracji KLEJSTENES 508 r. p. n.e dał początek ateńskiej demokragi : podzielit kroy na 10 fyl miato to na celu zacieśnięcie współpracy Ateńczyków, a państwo miało stać się bardziej spójne NOWE RZĄDY RADA PIĘCIUSET- mógt w nie zasiąść każdy obywatel losowanie 500 osób coroczne przygotowanie obrad ekleyi ɔ w tym takie ustou, które były dyskutowane przegłosowywane przez eklezję zajmowała się bieżącymi sprawami państwa STRATEDZY 10 corocznie wybieranych obywateli, z których każdy reprezentował jedną, fylę głosowanie dowodzılı ateńska, armia, oraz flotą, unąd ten mozna było sprawować kilkukrotnie Perykles- wybitny polityk, strateg, który sprawował unąd przez 15 lat ZGROMADZENIE LUDO WE (ekleaja) - każdy obywatel, który skończył 20 r. życa i stawi się w wyznaczonym dniu na wzgórzu Phyks ok. 40 razy w roku omawiano na nich wszystkie noyważniejsze decyzje polis na posiedzeniu każdy obywatel mógł zabrać głos SĄD LUDOWY (helioya) - 6 tys. sędziów wybieranych losowo corocznie spośród obywateli, którzy ukończyl 30 rok żyua rozstrzyganie spraw publicznych i prywatnych (oprócz morderstw) ARCHONCI ? po reformach 10 archontów petnito funkye kapłańskie AREOPAG J rada starszych, do który trafiale archona, ich funkyą, były sądy w sprawie zabójstw oraz dbanie o tradyye & obyczaje ostracyzm nowa proceolura umożliwiająca obywatelom ocenienie swoich przywódców obywatele wpisywall na ostrakonach imię polityka, który Ich zdaniem powinnien opuścić Ateny na 10 lat diety drobne wynagrodzenia na każdy dzień pełnienia funky państwowej sukces demokrayı dlatego, że większość urzędów obsadzano losowo, na określony clas TEZEUS2- mit Rekomo zjednoczył ateńską, polisi miał stworzyć demokrage Starozytna Sparta IX wp.n.e połączenie pięciu wsi nad rzeką Eurotas powstanie Sparty (Lacedemon) przyłączyl Lakonię, Mesenię i zawarlı sojusze z poleis Półwyspu Peloponeskiego V-IV w p. n.e- szczyt znaczenia po pokonaniu Aten na 30 lat noypotężniejsza polis grecka ustroj Sparty oligarchia LIKURG postać na wpół mityczna, która otrzymała od wyroczni delfickie Wielką, Rhetrę, czyli zbiór praw, w którym spisano najważniejsze elementy ustroju Sparty APELLA zgromadzenie ludowe uczestniczyli w nim wszyscy spartiau decydowało o najważniejszych olla państwa sprawach mogli jeolynie przyjąć uub odrzucić projekty ustaw okrzykami DWAJ KRÓLOWIE Z rodów Agadiów i Eury pontydów podczas pokoju pernill funkcję noywyższych kapłanów oraz sędziów podczas wojny dowodzılı armia, GERUZJA rada stariów 28 mężczyzn po 60 wybierani przez apellę przygotowywała obrady zgromadzenia wydawała wyroki w noyważniejszych sprawach sądowych EF OROWIE byto ich pięciu, wybierani na roczną kadengę przez apellę zajmowal się biężącymi sprawami państwa, nadzorowall wszystkich mieszkańców, w tym królów spoleczenctivo Sparty spartiaci pełnoprowwni obywatele mogli uczestniczyć w apelli musien być urodzeni z obojga rodziców, będącymi obywatelami odebrania spartańskiego wychowania posiadanie odpowiednio dużego majątku mówili, że są, jeolnakowi, jednakże równość ich była pozorna wychowanie · 3 syssitie spartańskie uczty periojkowie wolni mieszkańcy Sparty nie mogli pełnić wysokich unędów nie brau udziału w podejmowaniu decyzji uprawiau należące do nich ziemię, mogli zoymować się handlem & 1zemiosłem na wezwanie mogli brać udział w wojnach główny obowiązek - służba wojskowa agoge - obowiązkowy system państwowego wychowania podlegały jej również dziewczyny cel: wykształcenie obywateli gotowych podporządkować się ojczyźnię, zdyscyplinowanych 7 letni syn spędzał dzień w grupach na zabawach i ćwiczeniach 3 12 latek opuszczał dom iny i przenosił się do koszar 20-let ni zostawał wojownikiem 30-letni 20stawał pełnoprowwnym obywatelem przegrani hańbieni heloci noy liczniej si pozbawieni praw ɔ uprawiau ziemie spartiotów - nie mogli decydować o swoim losie mieli spegolny, poniżający strój he lot obicie raz do roku wygrani, polegli otaczano czcią i szacunkiem spartiau mogli wymienać raty. uzhani za tchórzy musieu nosić spegalny strój pozbouwiano ich prow na pewien CLAS Wojny imperium perckie pod koniec Il tysiąclecia p.n.e na tereny dzisiejszego Iranu napłynęły Persowie & Medowie w połowie VI w p.n.e Persowie pod wodzami CYRUSA WIELKIEGO zajęli całą Azję Mniejszą, wraz z greckimi miastami leżącymi na wybneżach Mona utworzyli największe imperium które poohleuli na 20 satrapii na których czele stau namiestnicy króla- satrapowie I grecko-perskie FAZY BITWY J następcy Cyrusa- Dariusz, Kserkses nie zmuszall poolbitych ludów do przyjmowania perskich obyczajów, oczekiwall jedynie lojalności płacenia danın Imperium mogło przetrwać PERSEPOLIS- stolica 1, ruiny apadany - sala audiencyjna zalety rozlegTego imperium- handel i bezpieczeństwo Bitwa pod maratonem 12 września 49or p.n.e DARIUSZ zemsta za powstanie anti perskie w 499 r. p.n.e MILTIADES nieśmiertel ni 1. bogata Eretria, która została oddana Persom ze względu na ich zdradę 2. bitwa pod Maratonem hopli u ciężko zbrojna piechota mieu dłuższą włócznie bieg maratoński- bieg do Aten, aby poinformować o przybiciu Persów i aby bronić miasto przewaga liczebna 1 miell Tuk FALANGA zwarty szyk, którym 3211 hoplici REZERWOWE 8 ATAKUJĄCE Grecy wzmocnili wojska na sknyolTach, a w centrum znalazły się mniej liczne siły sity na skrzydłach zmusiły Persów do wycofania się 3 pokonując siły preskie na skrzyolTach, zawróule do tyłu atakując Persów w centrum SKUTEK: wygrana greków obrona Termopil 480 r. p.n.e armia Kserksesa przeprawiła się do Europy TERMOPILY wąska cieśnina, dowódictwo powieżono Spartakom król Leonidas po tym jak jeden & Greków wskazał drogę Persom jouk obejść wojska, Leonidas zmuszony był odesłać armię i zostać sam z 300 Spartan klęska bitwy bitwy morskie po przegrany bitwie, Kserkses przejął gregę SALAMINA Grecy chuek obronić dostęp do Półwyspu Peloponeskiego flota perska została pokonana przez zwrotniejsze greckie triery bitwa pod Platejami & pool Mykale w 479r p.n.e - wygrane Greków Związek morski w 478 r. p.n.e antyperskie porozumienie rola hegemona- przywódca 449 r. p. n.e sojusz 2 Persami po tym jak Ateny zaczęły przeznaczać sumy ze składek na swoje własne potreby, niezadowolone miasta zaczęły upatrywać obrońcy w sparce kontrybuga odszkodowanie jakie musi zapłacić strona pokonana w konflikcie, aby pokryć koszty prowo enia wojny prze HERODOT-Dzieje" powstała koaliya 31 poleis, które chciały walczyć z najeźdźcą, 480 r. p.n.e → odwrot Persów do Azji Mniejszej zostawiając armię lądlową soyuszu, były nimi Ateny, które sprzeciwiały się wycofywaniu się poleis z niego zwycięzcę Podboje Aleksandra Macedonskiego Wojna peloponeska wojna między Atenami, a Spartą, przyczyna: wzrost wrogów Aten z powodu jej bezwględnego traktowania mniejszych poleis w sojuszu Ateny byly zmuszone oddać swoją flotę i vourzyć Mury Drugie wygrana Sparty przez zawarce sojusza z imperium perskim szybko sparta poolupadła w konflikt & Persją, o miasta greckie w Azji Mniejszej, które król Persji zaczął zoymować zbrojnie 387 r. p.n.e pokój bitwa pod Leuktrami 371 r. p.n.e konflikt sparty Teby, która nie chciała podporządkować się Sparue → dominagę przyjęty na krótki czas Teby 431-404 pn.e bitwa pod Mantinga, 362 r. p.n.e jedna z najważniejszych bitew okresu rywalizayı greckich poleis Macedonia na pótnoc od góry Olimp wyróżniała się znaczną, powierzchnią rozległymi i żyznymi równinami oraz bogactwem naturalnym grecy uważali Macedończyków za barbarzyńców w Macedoni władza należała do królów armia macedońska FILIP II w IV p.n.e zasłynął a swoich reform. falanga sprawna administraya plesi wojownicy z włócznią sarisa budowa drog & miast hetoy rowie - euta armil ograniczył samodzielność możnych rodów 338 r. p.n.e bitwa pod Cheronea, przyniosta faktyczny kres niezależnośu greckich państw z wyjątkiem sparty celem poolbicia greków byca chęć wojny & Persją predekst do wojny pan helleńskie spalenie świątyń na Akropolu w Atenach w czasie najazdu Kserksesa pierwsze oddziały wylądowały w 337 r. p.n.e w Azji Mniejszej w celu uwolnienia greckich miast następcą po zamordowaniu Filipa 11 zostaje jego syn Aleksander DEMO STENES traktował Filipa 11 jako zagrożenie, byc do niego wrogo nastawiony, starał się przekonywać współobywatell do wystąpienia Wyprawy Aleksandra Macedonckiego ALEKSANDER III WIELKI przeciwko macedońskiemu władcy na początku wojął się tłumieniem buntu poleis w 334 r. z armia 50 tys. ruszył do Azji Mniejszej bitwy bitwa nad granikos- wycięstwo Aleksandra bitwa pod Issos SYRIA W 333 r. p.n.e- starcie z królem Persyi Dariuszem 111; zwycięstwo Aleksandra zajęcie Syri, Fenigi & Egiptu bitwa pod gaugamela, w 331 r. p.n.e- ostateczne starce & Persamil + spalenie pałacu królewskiego w Persepolis jako zemsta Afganistan, Indlie w 326r. p.n.e 323 r. p.n.e- wyczerpany wyprawami umiera w Babilonie rozpoczyna epokę hellenistyczną do 30 r. p.n.e Kleopatra VII organizacja imperium przyjąt wiele elementów kultury perskiej co nie podobało się macedończykom np. kazał oddawać sobie pokTony nakToniT swoich oficerzy do poślubienia kobiet z perskiej arystokragi oraz poddał szkoleniom 30 tys. Persów na macedońskiego wojownika epoka hellenictyczna po śmieta Aleksandra królami zostall syn Aleksander IV brat przyrodni Filip III 334 r. p.n.e unowocześnił oddziały piechoty i jazdy ● diado chowie - najważnigsı dowódcy armii Aleksandra, zaczęli dążyć do utworzenia niezależnych państw, co oznaczało kres jeolnośu imperium → królestwo Antygonidów obejmujące Macedonię → królestwo seleukidów na wschodzie → państwo Ptolemeuszy w Egipue monarchie hellenistyczne dzięki pod bojom Aleksandra stała się możliwa ekspansja greckiego języka, stylu żyua i greckiej kultury w monarchiach hellenistycznych ustanowiono kult jednostki uważano, że królowie pochodzą od bogów zostau ostatecznie wypoura przez Rzymianów ● posągi na gone Nemrut - sanktuarium ku C2CI Antiocha I Kultura Starozytnej Grecji narodziny filozofii greckiej VII-VI w. p.n.e w południowes Itali FILOZOFI PRZYRODY - staral się zmienić myślenie o świecie, odrzucając elementy mityczne, poszukiwale podstawowy substany 1, 2 który woudowany jest świat →TALES & MILETU woda pozostau mówill, że z powietrza PARMENIDES- świat, który człowiek odbiera za pomocą zmysłów jest tylko złudzeniem, stworzył pojęcie doskonałego i niezmiennego bytu ABSOLUTU PITAGORAS & SAMOS- rozwinął koncepgę nieśmiertelnej duszy rozkwit filozofil V-IV w p.n.e SOKRATES→→ jego uczeń PLATON idealizm - k. filo 20 ficzny uznoyący ducha za czynnik kształtujący materię AKADEMIA PLATONA →► noywybitniejszy uczeń Arystoteles, zoymujący się naukami przyrodniczymi jak i społecznymi dzieło Polityka" wskazywał wady i zalety ustrojów politycznych greckich dat początek logice, czyli nauce o rozumowaniu w Atenach powstowwało noywięcej szkół. Epikur- bogowie istnieją, ale są obojętni na sprawy ludzkie; w życiu należy skupiać się na przyjemnościach duchowych Zenon Kition storcyzm ludzie powinni powściągać emoge i podolać się biegowi wydaneń literatura grecka i teatr w 1x w.p.n.e po przejęciu alfabetu od Feniyan HOMER- dwa najstarsze eposy: Iliada Odysea Tegonia" opisujaca narodziny Bogów; Prace & dnie VIII p.n.e HE 2JOD ALKAJOS - nawiązywał do wojen i konfliktów SAFON poezja miłosna VII - VI poezja: TYRTAJOS STOUNIT Wojskowe ideaty Sparty dramat przeznaczone do wystawiama na scenie tragedia konflikt mitycznego bohatera 2 SITami wyższymi AJ SCHY LOS- nawiązywał do wolk & Persami SOFOKLES- Człowiek & jego pragnieniami i emogami poddany wyrokom losu EURYPIDES- motywage ludzkiego działania komedia lekka tematyka o wesołym zakończeniu ARV STO FANES- zoymował się bieżącymi wydarzeniami zawody literackie związane ze świętem Dioni aji SKENE - buolynek, którego ściana stanowiła dekorayę 11 PROSKENION- scena, gohzie występowali aktorzy miejsce na chór ORCHESTRA - WIDOWNIA teoria literatury TEATR 11 poświęconie rolnictwi architektura STYLE porządek dorycki. -kapitel cechował się nieskomplikowanym geometrycznym kształtem kolumna nie miała bazy, a jej trzon zwężał się ku góne np. Parteon noywiększa świątynia olla Ateny igrzycka olimpijskie gimnazjon miejsce, w którym obywatele mogli trenować sporty agony - zawody sportowe organizowane przez wszystkie poleis przy okazji świąt igrzycka olimpijskie KU CZCI boga Zeusa PENTALON nut dysku nut oszcze pem skok w dal bieg zapasy porządek joński : kapitele ozdobione charakterystycznymi wolutami rozwój filologil, matematyki, przyrooly Biblioteka Aleksandryjsha tron ustawiony na bazie składającej się z kilku kręgów np. Erechtejon świątynia dla Ateny, Posejdona np. świątynia zeusa Olimpijskiego I co cztery lata pierwsze w 776 rp.n.e pankration - brutalne porączenie boksu i zapasów DYSKO BOL- noybardzig znana neźba przedstawiająca sportowca wyśugi rydwanów zwycięzcy olimpijscy otrzymywall wieniec laurowy, a po powrocie do polis, witani byll & honorami pokoj olimpiysku- czas ignysk, kiedy przerywano wszystkie wojny i konflikty pomiędzy poleis olimpiada okres pomiędzy igrzyskami Myron kultura hellenistyczna do rozwoju przyczynił się mece nout (wspieranie twórców przez bogatych miłośników sztuki) dynastia Ptolemuszy → świątynia Muz Muzeum porządek koryncki: · kapitele były najbardziej ozdobione i przypominały kształtem liście akantu wzrost zainteresowania astronomia, Arystarch & Samos Eratostenes Kyreny trony kolumn byly smuklejsze rozwój nauk medycznych i biologicznych : funkyonowanie oka lub mózgu