Zabór pruski i Wielkie Księstwo Poznańskie

Po kongresie wiedeńskim ziemie polskie w Prusach otrzymały różny status prawny:

1. Pomorze Gdańskie z Gdańskiem i ziemią chełmińską włączono do prowincji Prusy Zachodnie.
2. Warmię przyłączono do Prus Wschodnich.
3. Większość Wielkopolski i część Kujaw utworzyły Wielkie Księstwo Poznańskie.

Wielkie Księstwo Poznańskie jako jedyny polski obszar w Prusach posiadało ograniczoną autonomię. Polacy zamieszkujący ten region cieszyli się pewnymi swobodami, takimi jak:

• Prawo do używania języka polskiego w urzędach, sądach i szkołach
• Możliwość pełnienia funkcji urzędniczych

Przedstawicielem władcy Prus w Wielkim Księstwie Poznańskim był namiestnik królewski, którym został polski książę Antoni Radziwiłł. Jego kompetencje były jednak ograniczone.

Highlight: W 1827 roku namiestnik uzyskał prawo do zwoływania sejmu prowincjonalnego o charakterze doradczym.

Gospodarka w zaborze pruskim opierała się głównie na rolnictwie. Istotnym czynnikiem rozwoju było uwłaszczenie chłopów, rozpoczęte w Prusach w 1816 roku, a w Wielkim Księstwie Poznańskim w 1823 roku.

Example: Mapa Wielkiego Księstwa Poznańskiego ukazywałaby jego granice obejmujące większość Wielkopolski i część Kujaw, z Poznaniem jako głównym ośrodkiem administracyjnym.

Sytuacja Polaków w Wielkim Księstwie Poznańskim uległa pogorszeniu po 1830 roku, gdy zaczęli oni wspierać powstanie listopadowe w Królestwie Polskim. W 1831 roku władzę nad prowincją przejął nadprezydent Edward Flottwell, który rozpoczął proces germanizacji i ograniczania polskich swobód.

Vocabulary: Germanizacja - proces narzucania języka niemieckiego i kultury niemieckiej ludności polskiej w zaborze pruskim.

Sytuacja Polaków poprawiła się nieco po 1840 roku, gdy tron pruski objął Fryderyk Wilhelm IV.

Zabór austriacki i Rzeczpospolita Krakowska

Ziemie zagarnięte przez Austrię po I rozbiorze Rzeczypospolitej nosiły nazwę Królestwo Galicji i Lodomerii, potocznie zwane Galicją. Austria była państwem scentralizowanym, gdzie Polacy początkowo nie mogli liczyć na znaczne swobody.

Kluczowe aspekty zaboru austriackiego:

1. Najważniejszym miastem był Lwów, gdzie urzędował gubernator cesarski zarządzający całą prowincją.
2. W Lwowie działał polski Sejm Stanowy, który miał jednak niewielkie znaczenie.
3. Galicja była obszarem zróżnicowanym religijnie i narodowościowo, zamieszkiwanym przez Polaków, Ukraińców i Żydów.
4. W 1848 roku zniesiono pańszczyznę i rozpoczęto proces uwłaszczania chłopów.

Highlight: Gospodarka Galicji opierała się głównie na rolnictwie, które było mało wydajne ze względu na rozdrobnienie gospodarstw. Przemysł rozwijał się tylko w nielicznych rejonach.

Rzeczpospolita Krakowska, znana również jako Wolne Miasto Kraków, była niewielkim państwem obejmującym Kraków i jego najbliższe okolice. Znajdowała się pod nadzorem Austrii, Rosji i Prus.

Kluczowe informacje o Rzeczypospolitej Krakowskiej:

1. W 1818 roku otrzymała konstytucję.
2. Władza ustawodawcza należała do Zgromadzenia Reprezentantów (Sejmu).
3. Władzę wykonawczą sprawował Senat.

Definition: Rzeczpospolita Krakowska - niewielkie państwo utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego, istniejące w latach 1815-1846, obejmujące Kraków i okolice.

Example: Ustrój Rzeczypospolitej Krakowskiej opierał się na konstytucji z 1818 roku, która gwarantowała pewien stopień autonomii i swobód obywatelskich.