W XIX wieku tereny ziemie polskie XIX wiek podziały były podzielone między trzy państwa zaborcze: Rosję, Prusy i Austrię. Każda z tych części miała inny status i stopień autonomii, co znacząco wpływało na życie Polaków.
Królestwo Polskie unia personalna z Rosją zostało utworzone w 1815 roku na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego. Początkowo cieszyło się stosunkowo szeroką autonomią - posiadało własną konstytucję, sejm, wojsko i administrację. Car Rosji był jednocześnie królem Polski, co określano mianem unii personalnej. Jednak po powstaniu listopadowym (1830-1831) autonomia została znacznie ograniczona, a po powstaniu styczniowym (1863-1864) praktycznie zlikwidowana. Królestwo zostało przekształcone w Kraj Przywiślański i poddane intensywnej rusyfikacji.
Na zachodzie Wielkie Księstwo Poznańskie pod panowaniem pruskim początkowo również posiadało pewną autonomię. Polacy mogli używać języka polskiego w administracji i szkolnictwie, zachowano też niektóre polskie instytucje. Jednak z czasem władze pruskie rozpoczęły intensywną germanizację, szczególnie po zjednoczeniu Niemiec w 1871 roku. W zaborze austriackim, czyli Galicji, Polacy uzyskali największą autonomię, szczególnie po 1867 roku. Język polski był używany w administracji i szkolnictwie, działały polskie organizacje kulturalne i polityczne. Mimo tych różnic, we wszystkich zaborach Polacy starali się zachować swoją tożsamość narodową poprzez kultywowanie języka, tradycji i kultury. Organizowali też różne formy oporu przeciwko zaborcom - od powstań zbrojnych po pracę organiczną i pracę u podstaw.
