Antyk - pełne opracowanie

Alternatywny zapis:

r. p.n.e) • rozpad na cesarstwo zachodnie i wschodnie - 395 r. n.e • upadek cesarstwa zachodniego - 476 r n.e Cechy literatury antycznej mimetyczna O mimesis - dzieło naśladujące rzeczywistość, przedstawiające prawdopodobnego bohatera, z którym można się utożsamić • zgodna z zasadą decorum O decorum - odpowiedniość formy i stylu dzieła do treści • zachowująca harmonię i umiar O zasada złotego środka - poszukiwanie doskonałych proporcji, nie popadanie w skrajności • źródło motywów kulturowych - toposy i archetypy pojawiające się w późniejszych utworach o topos - obraz i motyw utrwalony w późniejszej kulturze o archetyp - wzór ludzkich postaw i zachowań • podporządkowanie funkcjom (np. katharsis) O katharsis - doznanie którego doświadczają widzowie tragedii, polega na intensywnym przeżyciu litości i trwogi, które prowadzi do wyzwolenia się z tych uczuć. Litość może wzbudzić niezasłużone cierpienie bohatera. zasada trzech jedności o reguła dotycząca budowy antycznego dramatu, która zakładała jedność miejsca, akcji i czasu o przedstawiana na scenie akcja powinna rozgrywać się w jednym miejscu i mieć jeden wątek, a czas jej trwania nie powinien przekraczać jednej doby Ważne gatunki literatury antycznej Mit • opowieść o bogach, herosach, bohaterach i nadnaturalnych wydarzeniach • próba wyjaśnienia odwiecznych zagadnień bytu świata, życia i śmierci, dobra i zła • porządkuje wierzenia jakiejś społeczności • pełniły różne funkcje, np. poznawczą, sakralną, światopoglądową • źródło toposów i archetypów Mitologizmy wyrazy lub związki frazeologiczne pochodzące z mitologii, używane dziś w znaczeniu przenośnym, np. pięta Achillesa, koń trojański Epos • gatunek epicki, który ukształtował się w starożytnej Grecji (pierwszymi eposami były Iliada i Odyseja Homera) obejmuje utwory pisane w podniosłym stylu, przedstawiające działania mitologicznych lub historycznych bohaterów tematem eposu są wydarzenia ważne dla całej zbiorowości Styl homerycki • styl literacki występujący w eposach Homera • jego cechami charakterystycznymi są: o podniosły sposób wypowiedzi Tragedia O stałe epitety - określenia tworzące stały związek z określanym wyrazem, np. Zeus gromowładny o porównania homeryckie - rozbudowane porównania o powtórzenia o hiperbole - wyolbrzymienie pewnych cech przypisywanych przedmiotom o rozbudowane opisy O heksametr - wiersz składający się z sześciu stóp, czyli najmniejszych, powtarzających się regularnie, cząstek wersu • gatunek dramatu • obejmuje utwory utrzymane w poważnym tonie, ukazujące bohatera, który usiłuje uniknąć swojego przeznaczenia lub jest uwikłany w konflikt równorzędnych racji działania bohatera prowadzą nieuchronnie do katastrofy Konflikt tragiczny Konflikt bohatera antycznej tragedii, który wynika z sytuacji wyboru między dwiema równorzędnymi racjami (np. moralnymi, społecznymi). Każdy wybór bohatera prowadzi go do katastrofy: klęski życiowej lub śmierci. Fatum zły los, przeznaczenie, którego nawet bogowie nie mogą zmienić Ironia tragiczna nieświadome postępowanie bohatera przybliża jego klęskę, której starał się zapobiec Części tragedii 1. Prolog - scena wprowadzająca w fabułę 2. Epejsodion - zawiera wypowiedzi bohaterów, oddzielone od siebie stasimonami 3. Stasimon pieśń chóru następująca po każdym epejsodionie 4. Exodos - ostatnia pieśń chóru, zawierająca podsumowanie przedstawionych wydarzeń oraz komentarz Komedia • gatunek dramatu • obejmuje utwory o zabawnej tematyce, w których losy bohaterów zmierzają do szczęśliwego końca • efekty humorystyczne najczęściej są w tych utworach oparte na komizmie sytuacji, komizmie postaci lub używanego przez nie języka Pieśń • najstarszy gatunek liryki, pierwotnie związany z muzyką • cechy pieśni to: podział na strofy, rytmiczność i śpiewność, występowanie powtórzeń (refrenu, konstrukcji składniowych) • istnieje wiele odmian pieśni: biesiadne, miłosne, religijne, weselne, żałobne, żołnierskie Filozofia grecka Stoicyzm (Zenon z Kition) • "zachowaj spokój" ● ludzie nie mają wpływu na bieg wydarzeń ● człowiek powinien kierować się rozumem, a nie emocjami najwyższym dobrem jest cnota, która zapewnia człowiekowi szczęście ● Epikureizm (Epikur) ● "ciesz się chwilą" ● "chwytaj dzień" - carpe diem ● celem życia człowieka jest szczęście • należy cieszyć się z każdej chwili życia • ludzie nie powinni bać się śmierci Filozofia Arystotelesa ● ● świat nie jest ani wyłącznie materialny, ani tylko duchowy człowiek powinien się kierować zasadą złotego środka i odrzucać skrajności Filozofia Platona (idealizm) • rzeczywistość jest niedoskonałym odwzorowaniem świata idei • władzę powinni sprawować filozofowie, gdyż są obdarzeni mądrością • ludzie mądrzy są jednocześnie dobrzy i sprawiedliwi Hedonizm • najwyższym dobrem i celem życia człowieka jest osiągnięcie przyjemności • ważna jest teraźniejszość, przyszłość i przeszłość nie ma znaczenia Sceptycyzm • nie jesteśmy w stanie poznać prawdy o rzeczywistości, powinniśmy zatem powstrzymywać się od wydawania o niej sądów • taka postawa oraz postępowanie zgodnie z rozumem zapewnią nam wewnętrzny spokój Sofizmat • prawdy obiektywne nie istnieją Filozofia Heraklita z Efezu pierwszą zasadą jest ogień • wszystko znajduje się w ciągłym ruchu (panta rhei - - wszystko płynie) Filozofia Demokryta (materializm) ● materia jest jedynym rzeczywistym rodzajem bytu • przeciwieństwem materializmu jest idealizm, którego reprezentantem był Platon Filozofia Sokratesa • prawdziwa wiedza pochodzi z wątpienia • prawdziwą mądrość można odnaleźć tylko w sobie samym to, co powszechnie uchodzi za wiedzę, często jest pozbawione wartości • zasady moralne są nienaruszalne i stałe • "Wiem, że nic nie wiem" Wzorce osobowe Heros ● w mitologii greckiej osoba zrodzona ze związku boga ze śmiertelniczką lub bogini ze śmiertelnikiem • nieustraszony, honorowy np. Achilles z Iliady Homera Buntownik • łamie reguły ustawione nawet przez bogów • odważny, skłonny do poświęcenia w imię wyznawanych racji np. Prometeusz w mitologii Tułacz, podróżnik (homo viator) • osoba, która jest ciągle w drodze, nie ma swojego domu lub go poszukuje • np. Odys z Odysei Homera Bohater tragiczny musi dokonać wyboru między równorzędnymi racjami, gdzie każdy wybór przyniesie złe skutki • jego losem kieruje fatum, jest skazany na klęskę ● Wybrane motywy Motyw domu w Odysei Homera Odys próbował przez 10 lat dotrzeć do domu Motyw wędrówki w Odysei Homera - tułaczka Odysa do domu (wędrówka narzucona) Motyw walki w Iliadzie i Odysei Homera - wojna o Troję w Antygonie Sofoklesa - walka Polinejkesa i Eteoklesa o władzę