Pojęcia i sztuka baroku

Epoka baroku wprowadziła szereg nowych pojęć i motywów, które znacząco wpłynęły na kulturę i sztukę tego okresu. Motywy baroku w sztuce i literaturze odzwierciedlały złożoność i niepokój epoki.

Vocabulary: Vanitas - motyw marności, związany z myślą przewodnią Księgi Koheleta "vanitas vanitatum et omnia vanitas" (marność nad marnościami i wszystko marność).

Inne kluczowe pojęcia epoki to:

1. Kontrreformacja - ruch w kościele katolickim będący odpowiedzią na reformację.
2. Sarmatyzm - nurt w kulturze polskiej szlachty XVII i XVIII wieku.
3. Koncept - technika literacka polegająca na zaskakiwaniu odbiorcy nietypowymi zestawieniami.
4. Marinizm - styl poetycki charakteryzujący się efektowną formą i nadużywaniem środków stylistycznych.

Example: Koncept w utworze "Do trupa" Morsztyna polega na zestawieniu nieszczęśliwie zakochanego z trupem, porównując w nietypowy sposób miłość do śmierci.

Barok a renesans architektura ukazuje wyraźne różnice. Sztuka baroku, choć czerpała z poprzedniej epoki, pozostawała w opozycji do głównych idei artystycznych odrodzenia. Charakteryzowała się:

• Kontrastem i złudzeniami optycznymi
• Wyrażaniem kontrastowych emocji w malarstwie
• Różnorodnością form w architekturze

Highlight: Malarstwo barokowe wyrażało wiele postaw i emocji, często kontrastowych: bujną zmysłowość i głębokie uduchowienie, zachwyt nad pięknem świata i mistyczne uniesienie.

Nurty literatury i wzorce osobowe baroku

Literatura baroku rozwijała się w kilku głównych nurtach, każdy reprezentowany przez wybitnych twórców. Literatura baroku w Polsce obejmowała:

1. Nurt dworski - reprezentowany przez Jana Andrzeja Morsztyna
2. Nurt metafizyczny - z Mikołajem Sępem Szarzyńskim jako głównym przedstawicielem
3. Nurt sarmacki - którego przykładem jest twórczość Wacława Potockiego

Motywy baroku w literaturze odzwierciedlały złożoność epoki i jej ideały. Wzorce osobowe baroku obejmowały:

1. Szlachcic-obywatel - dobry obywatel, dbający o swój kraj
2. Szlachcic-ziemianin - skupiony na swojej ziemi, konserwatywny, niezainteresowany sprawami kraju
3. Sarmata - charakteryzujący się ksenofobią, skłonnością do pijaństwa i kłótliwością

Highlight: Sarmatyzm wiązał się z przekonaniem o wyjątkowości i wyższości swojej klasy społecznej.

Literatura baroku przykłady obejmują szereg ważnych utworów, które warto przypomnieć:

• "Pamiętniki" Jana Chryzostoma Paska
• "Do trupa" Jana Andrzeja Morsztyna
• Poezja metafizyczna Mikołaja Sępa Szarzyńskiego
• "Krótkość żywota" Daniela Naborowskiego
• Sonety Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, w tym "O nietrwałej miłości rzeczy świata tego" i "O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem"

Quote: "O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem" - tytuł sonetu Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, odzwierciedlający metafizyczne rozterki epoki baroku.