Notatka z antyku

Alternatywny zapis:

spokoju w każdej sytuacji, zachowanie dystansu, spokój w obliczu śmierci. • cynizm - Diogenes z Synopy, pogarda dla dóbr materialnych, drwina z autorytetów, bliski kontakt z naturą, poszukiwanie dobra w człowieku. ● Sofizm - sztuka przekonywania innych, wszystko można udowodnić za pomocą sztuki wymowy (Protagoras z Abdery) • Sceptycyzm - Pyrron z Elidy, sztuka powątpiewania, najpierw należy coś zbadać, by dowiedzieć się, czy to prawda. ● Platonizm - Platon, świat to tylko niedoskonałe odbicie świata idei. Mądrość połączona jest z cnotą, państwem powinni rządzić obdarzeni prawdziwą mądrością filozofowie. Według Platona demokracja była zła, gdyż państwem mogli rządzić ludzie, którzy się na tym nie znają. Triada platońska: prawda, dobro, piękno. • Arystotelizm - podsumował poglądy starożytnych filozofów greckich, połączenie materializmu i idealizmu (materia + forma), forma, która nadaje kształt materii. 5. Trójka wielkich filozofów greckich: Sokrates - (V-IV w. p. n. e.) - ,,Wiem, że nic nie wiem". Twierdził, że tylko głupcy twierdzą, że wszystko wiedzą. Nie spisywał swoich nauk, uważał, że tylko człowiek ● mądry może być szczęśliwy, a zło panujące na świecie wynika z ludzkiej głupoty. Oskarżono go o deprawowanie młodzieży, został skazany na śmierć, miał wypić truciznę. W momencie śmierci był spokojny, pewny siebie. • Arystoteles - uczeń Platona, podsumował całą dotychczasową wiedzę i połączył materializm z idealizmem. Przez wieki postrzegano go jako wzór logicznego i systematycznego myślenia. Platon - uczeń Sokratesa, spisał jego nauki, wszechstronnie wykształcony, zwolennik idealizmu. 6. Mity kosmogeniczne - wyjaśniają tajemnice powstania świata • teogeniczne -o bogach, o ich powstawaniu ● ● antropogeniczne - początki człowieka, jego powstanie genealogiczne - powstawanie pewnych rodów, relacje między światem ludzi a bogów heroiczne - o powstaniu herosów Topos - stały, powtarzający się temat Archetyp- prastary symbol ukryty w ludzkiej nieświadomości, który jest wytworem ludzkich doświadczeń (archetyp ojca, matki, kraju) ● Mit o Orfeuszu i Eurydyce - Orfeusz to heros, jest symbolem pierwszego poety, kompozytora, twórcy, który jest w stanie przekształcić rzeczywistość (zmieniać świat na lepsze). W micie ukazana została siła małżeńskiej miłości. Widoczny jest też motyw śmierci i próba jej pokonania (nieudana). Ukryte są informacje na temat ludzkiej natury, np. niedotrzymywanie obietnic, nadmierna ciekawość, nieufność. Występuje również tajemnica świata po śmierci. Mit o Prometeuszu - symbol poświęcenia, był jednym z tytanów, stwórca człowieka, niezawinione cierpienie, bunt. Mit o Syzyfie -syzyfowa praca, czyli praca bez końca, bez celów. Spryt nie zawsze góruje nad rozsądkiem. Był symbolem plotkarza, który zdradza powierzone tajemnice. Mit uczy tego, by doceniać to co się ma, bo szybko można to stracić. Dedal i Ikar - Dedal to archetyp ojca, człowiek rozsądny, opiekuńczy, troskliwy, był architektem. Ikar to symbol naiwności, bezmyślności, ciekawości, odwagi. Był zbuntowany, chciał realizować marzenia. Demeter i Kora - opowieść o miłości matki i córki oraz uczuciach jakie im towarzyszą, kiedy córka wstępuje w związek małżeński. Matce bardzo ciężko jest się pogodzić z ostatecznym rozstaniem z dzieckiem. W tym micie występuje również wyjaśnienie zmienności pór roku, zniesienie granicy między Olimpem i Hadesem. Mit tłumaczy również rytm życia i śmierci - nie jest ona zjawiskiem negatywnym, stanowi warunek nowego życia. Narcyz - opowieść o ludzkim egoizmie i samouwielbieniu, które doprowadza człowieka do zguby. Narcyz kocha tylko siebie. 7. Teatr antyczny Źródłem teatru były obrzędy na cześć boga Dionizosa: ● Wielkie Dionizje - obchodzone wiosną, dały początek tragedii Małe Dionizje - obchodzone jesienią, dały początek komedii. Dytyramby - uroczyste pieśni na cześć Dionizosa podczas Dionizji. Koryfeusz - przewodnik chóru, rozpoczynał śpiew, a potem prowadził dialog z chórem. ● Wprowadzenie odrębnego od chóru aktora (pierwszy aktor) przypisywane jest Tespisowi. Drugiego wprowadził Ajschylos, a Sofokles trzeciego. Eurypides natomiast zastosował monolog, który przedstawiał odczucia psychiczne postaci. Wygląd aktorów: Aktorzy nosili maski (śmiechu, gniewu, płaczu, strachu), peruki, koturny (by było lepiej ich widać), szaty. Aktorami mogli być tylko mężczyźni. Trójka wielkich tragików greckich: ● Ajschylos - tworzył dramaty przesycone duchem religijnym i głębokim humanizmem. Jego najsłynniejszym dziełem jest ,,Oresteja". ● ● Sofokles - w swoich sztukach o tragicznych losach władców Teb i ich potomków przekonywał, że człowiek jest bezsilny wobec wyroków losu, ale równocześnie podkreślał potrzebę moralnego wyboru, nawet jeśli dokonuje się go w sytuacji pozornie bez wyjścia. Eurypides - wprowadził do swoich tragedii wiele postaci kobiet, których psychologię wnikliwie analizował. Ograniczył rolę pierwiastka religijnego, a wzniosłych herosów zastąpił bohaterami z krwi i kości obdarzonymi ludzkimi zaletami i słabościami. 8. Teksty literackie • Liryki Tyrtajosa - od utworów Tyrtajosa powstało pojęcie poezji tyrtejskiej, czyli zagrzewającej do walki. Nawołująca do walki w obronie ojczyzny, a nawet poświęcenia życia. Zdaniem poety ktoś kto opuszcza ojczyznę w trakcie zagrożenia okrywa się hańbą. • Liryki Safony - podejmowała tematy osobiste, ukazywała swoje wnętrze, nie wstydziła się tego. Jej utwory dotyczyły przede wszystkim miłości, często nieodwzajemnionej. Liryka Safony stała się wzorem poezji kobiecej, niezwykle naturalnej, delikatnej, ale i spontanicznej. ● Liryki Anakreonta - utwory wzorowane na twórczości Anakreonta nazwano w późniejszych latach anakreontykami. Są to utwory pochwalające uczty (sympozjony) miłość, wino, zabawę, tylko rozcieńczone wino z wodą. Dzieła Anakreonta mają charakter żartobliwy, ukazują świat z pewnym dystansem. • ,,Iliada” Homera – Iliada to wydarzenia opisujące epizody z wojny trojańskiej, która toczyła się w IX w p. n. e.. Bohaterowie fragmentu Iliady to Achilles, Zeus, Agamemnon, Ares, Atena, Kaliope, Hektor (syn króla Priama, króla Troi, zwykły człowiek, myślał, że zabił Achillesa, a zabił swojego przyjaciela), Andromacha (zona Hektora), Eos (bogini zorzy). Tytuł Iliada pochodzi od jednej z greckich miast Troi określanej też mianem Ilionu. Iliada to przykład eposu (poematu heroicznego, epopei). Składa się z 24 ksiąg, stworzona najprawdopodobniej w VIII w. p. n. e. Tematem eposu jest epizod z wojny trojańskiej, a dokładniej z ostatniego, czyli 10 roku jej trwania. Spór Achillesa z Agamemnonem i jego konsekwencje. Akcja ,,Iliady" obejmuje 50 dni i kończy się wydaniem ciała Hektora królowi Priamowi i godnym pochówkiem zorganizowanym przez ojca. Najważniejsze cechy eposu: • akcja dzieje się na tle przełomowych wydarzeń • zdarzenia rozgrywają się w dwóch planach: świat bogów i świat ludzi • historia zostaje uświęcona (sfera sacrum) • występowanie inwokacji • styl utworu jest podniosły, uroczysty, patetyczny (obfituje w porównania homeryckie, czyli rozbudowane porównania, epitety, nagromadzenie czasowników) • narrator wszechwiedzący, obiektywny, trzecioosobowy • retrospekcje i retardacje (celowe opóźnianie akcji poprzez długie opisy) Etos wojownika: • szlachetne pochodzenie ● sprawność fizyczna, uroda ogłada towarzyska odwaga, pragnienie sławy, dbałość o cześć Najgorszą zniewagą dla wojownika był zarzut tchórzostwa. KRÓL EDYP ● ● Mit o Labdakidach: 1) Porzucenie Edypa przez Lajosa i Jokastę 2) Przygarnięcie niemowlęcia przez Polybosa i Meropę i nadanie mu imienia Edyp (człowiek z opuchniętymi stopami) 3) Udanie się Edypa do wyroczni 4) Zabicie Lajosa przez Edypa (nie wiedział, że zabił własnego ojca) 5) Objęcie władzy przez Kreona (szwagra zabitego króla) 6) Odgadnięcie zagadki Sfinksa przez Edypa 7) Ślub Edypa z Jokastą 8) Klęski w Tebach, wezwanie Tyrezjasza (początek akcji) 9) Poznanie przez Edypa prawdy 10) Samobójstwo Jokasty, wydłubanie sobie oczu przez Edypa (koniec dramatu). Edyp na początku dramatu, czyli o świcie ukazany jest jako człowiek wielki, darzony autorytetem, szanowany, kochany przez lud. Wieczorem natomiast spada na najniższy stopień moralnego upodlenia. Okazało się, że jest zabójcą i kazirodcą. Dramat kończą słowa chóru: ,,Śmiertelnika tu żadnego zwać szczęśliwym nie należy, aż bez cierpień i bez klęski krańców życia nie przebieży." Edyp to bohater tragiczny, znajduje się w sytuacji bez wyjścia. Nad królem ciąży fatum (przeznaczenie), które musi wypełnić. Bohater nie jest w stanie przed nim uciec. Ironia tragiczna - Edyp próbuje zapobiec zbrodni, przeznaczeniu, ale w konsekwencji doprowadza do ojcobójstwa i kazirodztwa. Hamartia to wina tragiczna. Bohater jest zarazem ofiarą i winowajcą.