Oświecenie - kluczowe informacje
Oświecenie to epoka, która przyniosła fundamentalne zmiany w myśleniu i postrzeganiu świata. Ramy czasowe oświecenia w Europie to XVII-XVIII wiek, przy czym ruch ten rozpoczął się we Francji. W Polsce oświecenie datuje się na lata około 1740-1795.
Highlight: Oświecenie notatki do matury powinny zawierać kluczowe hasła epoki, takie jak "Cogito ergo sum" Kartezjusza czy "Sapere aude" Kanta.
3 cechy oświecenia, które warto zapamiętać, to:
- Pochwała rozumu, nauki i postępu
- Odrzucenie hierarchii społecznej i monarchii absolutnej
- Dążenie do edukacji poprzez rozrywkę ("Bawiąc - uczyć")
W epoce oświecenia rozwinęły się różne prądy filozoficzno-religijne:
Definition: Empiryzm to nurt filozoficzny zakładający, że poznanie świata odbywa się poprzez doświadczenie i obserwację.
Inne ważne nurty to:
- Racjonalizm
- Ateizm
- Deizm
- Utylitaryzm
- Sensualizm
- Krytycyzm
Vocabulary: Tabula rasa - koncepcja "czystej tablicy", według której człowiek rodzi się bez wiedzy wrodzonej.
Wśród najważniejszych filozofów oświecenia należy wymienić:
- Johna Locke'a
- Jean-Jacques'a Rousseau
- Immanuela Kanta
- Woltera
Quote: "Nie zgadzam się z tobą, ale dołbym się zabić, żebyś mógł wyrazić swój pogląd" - słynne słowa przypisywane Wolterowi.
W dziedzinie muzyki wyróżnili się kompozytorzy klasycyzmu wiedeńskiego: Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven i Joseph Haydn.
Literatura oświecenia charakteryzowała się różnorodnością gatunków. Oświecenie gatunki literackie popularne w tej epoce to:
Example: Bajka - gatunek dydaktyczny, często zawierający morał, np. "Czapla, ryby i rak" Ignacego Krasickiego.
Inne ważne gatunki to:
- Satyra
- Poemat heroikomiczny
- Sielanka
Oświecenie lektury obejmują dzieła takie jak "Nowa Heloiza" J.J. Rousseau czy "Laura i Filon" Franciszka Karpińskiego.
Ignacy Krasicki, zwany "księciem poetów polskich", był jednym z najwybitniejszych twórców polskiego oświecenia. Jego dorobek obejmuje bajki, satyry, poematy heroikomiczne i pierwsze polskie powieści.
Highlight: Literatura oświecenia w Polsce rozwijała się dynamicznie, a jej przedstawiciele tworzyli dzieła o wysokiej wartości artystycznej i dydaktycznej.
Warto również pamiętać o innych ważnych aspektach epoki, takich jak:
- Konwencja pasterska
- Powstanie Collegium Nobilium (1740)
- Wydanie Encyklopedii (17 tomów)
Oświecenie powtórzenie przed sprawdzianem powinno obejmować wszystkie te kluczowe elementy, aby uzyskać pełny obraz tej fascynującej epoki.
